Kernpunten
- De meest voorkomende kwallen aan de Nederlandse zeekust zijn schermkwallen, waaronder de haarkwal, de oorkwal en de kompaskwal. Ook de kruiskwal (Grevelingenmeer, Oosterschelde) en het Portugese oorlogsschip (zeer zelden) komen in Nederlandse wateren voor.
- Voor het beleid is het onderscheid niet belangrijk.
- In eerste instantie moeten de op de huid achtergebleven neteldeeltjes verwijderd worden omdat ze nog steeds gif kunnen afscheiden.
- Bij voorkeur wordt de aangedane huid met zo heet mogelijk water (maximaal 45 °C) afgespoeld. Als dat niet mogelijk is, kan met zeewater worden gespoeld. Gebruik geen koud leidingwater!
Kwallenbeet aan het been, de sporen van de tentakels zijn duidelijk te zien.
Definitie
Men spreekt van een kwallenbeet wanneer een onbedekt lichaamsdeel in contact komt met de netelcellen in de tentakels van de kwal. In feite ‘bijt’ de kwal niet, maar vuren de netelcellen harpoentjes af, waardoor verschillende toxinen in de huid terechtkomen.
Beleid
Spontaan beloop
Het spontane beloop is dat de verschijnselen meestal binnen 24 uur verdwijnen. Soms kunnen de klachten aanhouden tot 72 uur na het incident.
Eerste hulp
In eerste instantie gaat het op het strand om eerste hulp. Haal eerst de patiënt uit het water. De op de huid achtergebleven neteldeeltjes kunnen nog steeds gif afscheiden. Deze neteldeeltjes kunnen worden verwijderd met een pincet of van de huid afgeschraapt met een hard plastic voorwerp zoals een bankpasje. Wrijven wordt afgeraden omdat hiermee het gif dieper in de huid doordringt.
Afspoelen
Afspoelen met heet water (zo heet als de patiënt kan verdragen, maximaal 45 °C) gedurende 20–30 minuten geeft vermindering van pijn. Als er geen heet water is, kan ook worden afgespoeld met zeewater. Het advies is niet met koud leidingwater af te spoelen. Koud zoet water activeert de netelcellen opnieuw, waardoor de klachten verergeren [].
Pijnstilling
Bij pijn kan lokaal aanbrengen van lidocaïne verlichting geven.
Bij anafylactische reactie
Bij een vermoeden van een anafylactische reactie wordt gehandeld volgens de Farmacotherapeutische richtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties en wordt de patiënt zo nodig met spoed ingestuurd naar de eerstehulpafdeling van het ziekenhuis [].
Azijn
Bij de kwallen die in Nederland voorkomen, wordt azijn afgeraden, omdat hiermee over het algemeen de klachten toenemen. Bij sommige tropische kwallen kan azijn wel eectief zijn. In het (tropische) buitenland wordt gebruik van azijn wel aangeraden omdat dit het gif kan neutraliseren en de ernstige verschijnselen kan voorkomen. Bij het Portugese oorlogsschip worden de tentakels bij voorkeur met azijn geïnactiveerd. De aangedane plek kan na behandeling worden gekoeld ter verlichting van de pijn [].
Lees alles over deze kwaal (epidemiologie, waarmee komt de patiënt, anamnese, onderzoek, beleid, wanneer verwijzen en preventie en voorlichting) in Kleine Kwalen Online >>
Kleine Kwalen Online bevat diagnostiek en behandeling van ruim 400 veelvoorkomende kleine kwalen in de huisartsenpraktijk. Meer informatie over de toegang >>
Uit: Kleine Kwalen Online
Beeld: Kleine Kwalen Online
