Lachgas, een kleurloos en zoet geurend gas dat chemisch bekend staat als distikstofmonoxide (N₂O), wordt steeds vaker gebruikt als recreatieve drug, vooral onder jongeren. Terwijl het eerder als onschuldig werd beschouwd, wordt nu steeds meer duidelijk over de gezondheidsrisico’s en verslavende effecten. Huisartsen worden vaker geconfronteerd met zowel acute als langdurige gezondheidsproblemen bij patiënten die lachgas gebruiken. Dit artikel biedt een overzicht van de werking van lachgas, de risico’s, en praktische handvatten voor de huisarts om lachgasgerelateerde problematiek te herkennen en effectief aan te pakken.
Hoe werkt lachgas?
Lachgas werkt op het glutamaatsysteem in de hersenen, een belangrijk onderdeel van de neurotransmissie die communicatie tussen hersencellen mogelijk maakt. Wanneer iemand lachgas inhaleert, ontstaan vrijwel direct euforische en hallucinogene effecten, die doorgaans kort duren (1 tot 5 minuten). Het ‘roesje’ komt door een tijdelijk zuurstoftekort dat optreedt bij inademing. Dit leidt tot effecten als duizeligheid, een gevoel van lichtheid in het hoofd en vaak ook gelach, waaraan lachgas zijn naam dankt. Door deze effecten worden geluiden vervormd en voelt men minder pijn, wat het middel populair maakt in uitgaanssituaties. Lachgas is meestal beschikbaar in slagroompatronen of tanks, waarmee het gas in een ballon wordt gespoten voor inhalatie.
Gezondheidsrisico’s op korte en lange termijn
Hoewel lachgas vaak als ‘minder schadelijk’ wordt gezien dan andere drugs, zijn de risico’s fors onderschat.
Acute risico’s
Lachgasgebruik kan al bij eenmalige inname leiden tot duizeligheid, verwardheid, hoofdpijn, en tintelingen in handen en voeten. Bij zwaarder gebruik kunnen misselijkheid, evenwichtsverlies, hallucinaties, en zelfs flauwvallen optreden. Ernstige valpartijen door deze bijwerkingen komen steeds vaker voor en zijn vaak de aanleiding voor een eerste bezoek aan de huisarts. Daarnaast zijn er meldingen van verbranding van lippen en mond door direct inhaleren uit de tank, en zuurstoftekort bij frequent gebruik.
Chronische risico’s
Een significant risico bij langdurig gebruik is een tekort aan vitamine B12. Lachgas blokkeert de opname van deze vitamine, wat kan leiden tot neurologische schade zoals perifere neuropathie, parese, en myelopathie. Symptomen zoals pijnscheuten, gevoelloosheid en tintelingen in handen en voeten zijn vaak alarmsignalen voor ernstige zenuwschade. Een chronisch B12-tekort kan zelfs resulteren in verlamming en een verhoogd risico op trombose.
Psychosociale gevolgen
Het gebruik van lachgas kan op langere termijn leiden tot mentale klachten, zoals geheugen- en concentratieproblemen, stemmingsstoornissen en verminderde motivatie. Jongeren die regelmatig lachgas gebruiken, melden vaak een mentale ‘wazigheid’ die hen beperkt in hun functioneren op school of werk. In sommige gevallen ontstaat er afhankelijkheid, waarbij gebruikers het middel herhaaldelijk willen gebruiken om dezelfde roes te bereiken, wat wijst op een verhoogde kans op verslaving.
Herkennen van lachgasgebruik in de huisartsenpraktijk
Huisartsen kunnen alert zijn op een aantal signalen die op problematisch lachgasgebruik kunnen wijzen:
Medische klachten: Aanwezigheid van neurologische symptomen zoals tintelingen, verdoofde gevoelens in ledematen, of evenwichtsproblemen kan wijzen op een B12-tekort door lachgasgebruik.
Mentale klachten: Symptomen zoals verwardheid, geheugenproblemen of concentratieverlies kunnen ook wijzen op chronisch gebruik.
Sociale factoren: Jongeren kunnen in hun vrije tijd of bij uitgaansgelegenheden met lachgas in aanraking komen. Lachgasgebruik komt vaak in groepen voor, en er zijn aanwijzingen dat het gebruik soms wordt versterkt door peer pressure in de straatcultuur.
Behandeling en interventies
Voor huisartsen is het belangrijk om het gesprek met patiënten aan te gaan en laagdrempelig voorlichting te geven. Hier zijn enkele aanbevelingen:
Screening en diagnostiek: Vraag naar symptomen zoals tintelingen, hoofdpijn, en verwardheid. Bij vermoeden van chronisch gebruik kan laboratoriumonderzoek naar het vitamine B12-niveau en het bloedbeeld nuttig zijn.
Voorlichting: Informeer over de risico’s van lachgasgebruik, met specifieke nadruk op het risico van neurologische schade bij vitamine B12-tekort. Veel jongeren zijn zich niet bewust van deze blijvende schade en onderschatten de ernst van het tekort.
Verwijzing en vervolgzorg: In het geval van neurologische symptomen is een verwijzing naar de neuroloog geïndiceerd. Bij tekenen van verslaving kan de huisarts overwegen om samen te werken met verslavingszorg of maatschappelijk werk.
