‘Het zou goed zijn als alle vrouwen op hun veertigste een overgangsconsult krijgen’

Er gaan dertien keer zoveel vrouwen in Nederland dood aan hart- en vaatziekten dan aan borstkanker. Toch staan hart- en vaatziekten veel minder op het netvlies bij vrouwen. ‘We denken nog vaak aan die iets te dikke, oudere man bij hart- en vaatziekten. Terwijl vrouwen na hun 60^e mannen echt inhalen’, vertelt gynaecoloog Dorenda van Dijken, werkzaam in het OLVG. ‘Tegelijkertijd verandert er veel in het vrouwenlichaam tijdens en na de overgang: het cholesterol, de bloeddruk, de slaapkwaliteit. Maar vrouwen hebben geen idee dat dit allemaal risicofactoren zijn voor hart- en vaatziekten. Dat is een gemiste kans.’

Jong beginnen

Al jaren maakt Van Dijken zich hard voor vrouwengezondheid. Maar ze verbaast zich ook over het gebrek aan kennis bij vrouwen. ‘Zo ervaart 20 procent van de vrouwen geen klachten tijdens de overgang. Maar ook bij hen valt wel het oestrogeen weg, verandert de cholesterolwaarde en stijgt de bloeddruk. Vrouwen moeten weten wat er in hun lijf verandert, zodat ze daarin kunnen mee-veranderen. Met voeding en leefstijl kun je veel bereiken: denk aan een Mediterraan dieet, maar ook het opletten op je gewicht en voldoende bewegen. Je kunt niet jong genoeg beginnen met gezond ouder worden.’

Kennis opdoen

Dat ziet Van Dijken overigens niet alleen als taak van de huisarts. ‘De overheid zou kunnen investeren in voorlichtingscampagnes om vrouwen te wijzen op de veranderingen in het lichaam na de overgang en wat vrouwen zelf kunnen doen om die effecten af te vlakken. Roken zorgt er bijvoorbeeld voor dat je eerder in de overgang komt, meer klachten ervaart en dat je een hoger risico loopt op hart- en vaatziekten.’ Ook in het onderwijs mag er meer aandacht komen voor het vrouwenlichaam. ‘Na uitleg over de menstruatiecyclus en zwangerschap horen kinderen niets meer. Terwijl deze kennis ook mannen en jongeren aangaat: gaat ook om je moeder, vrouw of zus.’

Zelf aan zet

Daarnaast ligt er een verantwoordelijkheid bij vrouwen zelf. ‘Soms hoor ik vrouwen zeggen: ik ga wel hormonen slikken. Maar die hormonen verlichten wel de overgangsklachten, maar hebben ze niet altijd een beschermend effect op cardiovasculaire aandoeningen. Ze Ook geldt: wacht niet op klachten, maar kom in beweging. Verder hoeven goede voeding en voldoende beweging niet duur te zijn: je kunt bij de Lidl voor een betaalbare prijs prima groente en fruit kopen, en als je naar huis loopt met twee volle boodschappentassen is dat meteen je gratis krachttraining. Tegen stemmingswisselingen helpt wandelen in de natuur heel goed en dat dagelijkse halfuurtje bewegen red je makkelijk als je een ommetje maakt met de hond, naar de brievenbus en de glasbak.’

Overgangsconsulent

Is er dan ook nog een taak weggelegd voor de huisarts? ‘Jazeker’, lacht Van Dijken. ‘Het zou goed zijn als alle vrouwen op hun veertigste een overgangsconsult krijgen. Ook dat hoeft de huisarts niet geheel zelf te doen: er loopt bijvoorbeeld nu een ZonMW-pilot waarin een verpleegkundig overgangsconsulent voor drie huisartspraktijken dit uit handen neemt. Zij doet een breed georiënteerde intake en de huisarts geeft advies op basis van een compleet verhaal. De consulent bespreekt die adviezen met de vrouw en kan ook wijzen op educatiemateriaal en apps. Nu wordt deze zorg nog alleen vergoed voor vrouwen met een aanvullende verzekering, maar ik hoop dat dit uiteindelijk in het basispakket komt. Ziekte genezen kost meer dan mensen gezond houden.’

Ontschotting

Met haar media-optredens, lezingen en het H3-netwerk om de zorg voor vrouwen te verbeteren, spant Dorenda van Dijken zich in om zowel vrouwen zelf als zorgprofessionals te bereiken. ‘Vrouwen moeten hun lichaam en hun getallen – cholesterol, bloeddruk – kennen, maar ook professionals kunnen nog stappen zetten. ‘Denk aan ontschotting: zo verschillen de CVRM-waarden in de richtlijn van de huisarts en de cardioloog. Verder kunnen veel vrouwen met overgangsklachten prima in de eerste lijn blijven en huisartsen kunnen bellen of mailen met de gynaecoloog voor overleg, bijvoorbeeld over hormoontherapie. We moeten het samen doen.’

tekst: Naomi van Esschoten