Roken door de partner tijdens de zwangerschap: een onderbelicht aandachtspunt
In de huisartsenpraktijk ligt de nadruk tijdens een zwangerschap vaak op de gezondheid van de zwangere vrouw. Toch blijkt uit onderzoek dat ook het rookgedrag van haar partner invloed heeft op zowel de gezondheid van de zwangere als op de uitkomst van de zwangerschap. In dit artikel wordt een Frans onderzoek besproken naar het rookgedrag van partners van zwangere vrouwen. Het onderzoek richt zich specifiek op de rol van de huisarts in het bespreekbaar maken en beïnvloeden van dit gedrag.
Achtergrond van het onderzoek
In Frankrijk rookte in 2021 ongeveer 12,2% van de zwangere vrouwen nog in het derde trimester. Hoewel veel aandacht uitgaat naar rookstopbegeleiding van vrouwen, worden hun partners vaak buiten beschouwing gelaten. En dat terwijl zij een belangrijke rol spelen: passief roken en het risico op terugval bij de zwangere vrouw worden sterk beïnvloed door het rookgedrag van de partner.
Een cross-sectionele studie onderzocht daarom het rookgedrag van 105 mannen van wie de partner net bevallen was. Ze werden ondervraagd in vijf ziekenhuizen in de regio Auvergne-Rhône-Alpes. De deelnemers waren bij aanvang van de zwangerschap actieve rokers.
Verandering in rookgedrag en beïnvloedende factoren
Wie stopte of minderde?
Van de 105 deelnemers veranderde 44% zijn rookgedrag tijdens de zwangerschap van de partner. Een kleine groep stopte volledig tot de bevalling, anderen verminderden hun gebruik of stopten tijdelijk en hervielen later.
Uit de analyse blijkt dat partners vaker hun rookgedrag aanpasten als het om een eerste zwangerschap ging, ze overgewicht hadden, niet op het platteland woonden, en als ze informatie ontvingen van hun huisarts.
Rol van de huisarts
Van de partners die hun rookgedrag aanpasten, gaf een groot deel aan hierover informatie te hebben ontvangen van hun huisarts. Van degenen die niets veranderden, had bijna de helft géén informatie ontvangen van een zorgverlener. Opvallend is dat deelnemers vooral naar de huisarts gingen voor ondersteuning, en niet naar verloskundigen, gynaecologen of kraamverzorgenden.
Consultatie en informatievoorziening in de huisartsenpraktijk
De gegevens wijzen op een duidelijke link tussen informatievoorziening door de huisarts en gedragsverandering bij de partner. De huisarts is vaak de eerste – en soms enige – zorgverlener die deze doelgroep actief kan bereiken. Toch blijkt uit het onderzoek dat 37% van de partners geen enkele informatie ontving over de risico’s van roken tijdens de zwangerschap. Ter vergelijking: slechts 4% van de zwangere vrouwen gaf aan geen voorlichting te hebben gehad.
Deze discrepantie laat zien dat er in de praktijk ruimte is voor verbetering. Systematische bespreking van rookgedrag bij partners, bijvoorbeeld tijdens de intake of bij begeleiding van de zwangerschap, lijkt een zinvolle aanvulling op de standaardzorg.
Anamnese, diagnose en begeleiding
Een korte anamnese naar rookgedrag van beide partners zou standaard onderdeel kunnen zijn van de zwangerschapsbegeleiding in de huisartsenpraktijk. Het opstellen van een diagnose ‘tabaksverslaving’ bij de partner kan, mits er motivatie is, een startpunt zijn voor begeleiding of doorverwijzing. Hierbij kunnen hulpmiddelen als de Fagerström-test (voor nicotineafhankelijkheid) en de Richmond-test (voor motivatie) gebruikt worden.
Behandeling hoeft niet complex te zijn. Vaak volstaat een eerste motiverend gesprek en het aanbieden van ondersteunende middelen of verwijzing naar een rookstopcoach of verslavingszorg.
Kennis en houding van partners
Opmerkelijk is dat er geen groot verschil was in kennis over de schadelijkheid van tabaksrook tussen de groepen die wél of niet hun gedrag aanpasten. Dat impliceert dat kennis op zichzelf niet genoeg is voor gedragsverandering. Wat wel verschil maakte, was de perceptie van nadelen van stoppen: partners die niets veranderden, zagen vaker relationele spanningen als nadeel van rookstop. Dit kan het gesprek bij de huisarts bemoeilijken, maar biedt ook een aanknopingspunt voor begeleiding.
Wat betekent dit voor de huisarts?
Voor huisartsen biedt dit onderzoek meerdere handvatten:
- Actieve screening op rookgedrag bij partners tijdens zwangerschapsconsulten.
- Gerichte informatieverstrekking over de risico’s van passief roken voor moeder en kind.
- Motiverende gespreksvoering bij ambivalente partners.
- Samenwerking met verloskundigen, gynaecologen en stoppen-met-roken programma’s.
De eerste zwangerschap blijkt een moment waarop partners meer openstaan voor gedragsverandering. Het benutten van deze kans vraagt om alertheid en initiatief van zorgverleners.
Veelgestelde vragen
1. Waarom is het belangrijk om ook het rookgedrag van de partner te bespreken?
Omdat het rookgedrag van de partner invloed heeft op het passief roken van de zwangere én op haar kans om te stoppen met roken. Door het bespreekbaar te maken, kunnen gezondheidswinst voor moeder en kind én betere zwangerschapsuitkomsten worden bevorderd.
2. Hoe kan ik het rookgedrag van de partner het beste ter sprake brengen?
Een laagdrempelige benadering werkt meestal het beste. Bijvoorbeeld: “Rookt u of uw partner? Veel mensen staan er tijdens de zwangerschap extra bij stil. Als u wilt stoppen, kunnen we samen kijken naar wat mogelijk is.” Dit opent het gesprek zonder oordeel.
3. Welke rol speelt mijn advies als huisarts daadwerkelijk?
Uit dit onderzoek blijkt dat informatie van de huisarts sterk geassocieerd is met gedragsverandering. Zelfs een kort consult met basisinformatie kan partners aanzetten tot minderen of stoppen. Uw rol is dus zeker van betekenis.
