Het beeld op de scan is stabiel. Maar diep van binnen weet Eric Geijteman dat dit niet zo zal blijven. Op enig moment zal de tumor toch weer gaan groeien. ‘Tijdens een drukke poli is het verleidelijk alleen het goede nieuws te brengen. Toch is het beter om ook aan te geven dat de situatie op korte termijn achteruit kan gaan. Dat gesprek kost meer tijd, maar levert ook meer op: als het straks slechter gaat, komt het nieuws minder als verrassing. Mensen kunnen zich ook voorbereiden en bijvoorbeeld nog een reis maken of afscheid nemen van het leven.’
Goede handvatten
Tijdens een stage in een ziekenhuis en later tijdens een bijbaan in een hospice zorgde Geijteman voor mensen met een beperkte levensverwachting. ‘Daarin merkte ik al: veel gaat goed, maar de zorg kan soms ook optimaler. Begrijpelijk, want het is specifieke zorg waar je niet dagelijks mee te maken krijgt. Met mijn lezingen wil ik zorgverleners graag goede handvatten geven: van duidelijke communicatie en timing, kennis over met de mogelijkheden om lijden te verlichten tot beter gebruikmaken van de expertise van het palliatief team.’
Niet maakbaar
De eerste stap is om eerder te beginnen over het levenseinde. ‘Wanneer zich dat precies aandient, is een grijs gebied. Zeker als het beloop van een ziekte grillig is. Tegelijkertijd weten we dat het leven een keer eindig is, en naarmate een mens ouder wordt komt dat moment dichterbij. Dat is een lastige boodschap, waar ook patiënten en naasten niet altijd aan toe zijn. In onze huidige maatschappij heerst bovendien het beeld dat het leven maakbaar is. Toch is die cultuuromslag wel nodig. Juist in het belang van de patiënt moeten we niet alles willen wat we kunnen.’
Minder doen
Dat komt omdat de zorg in de laatste fase van het leven echt anders is dan in een behandeltraject waarin genezing voorop staat. ‘In de laatste fase is het nog meer van belang om samen met je patiënt de voor- en nadelen van wel of niet behandelen af te wegen. Heeft een interventie nog meerwaarde of heeft de patiënt er meer baat bij om de klachten te verlichten? Minder ‘doen’ is soms van veel meer betekenis.’
Kameleon
Geijteman noemt dit werken als een kameleon. ‘Je moet kunnen meekleuren met de situatie, de wensen van je patiënt en de mogelijkheden. Als een behandeling kansloos is en schade berokkent – bijvoorbeeld iemand reanimeren die al stervende is en overlijdt – ga ik daar niet in mee. Maar palliatieve zorg is niet zwart-wit: er zijn veel grijstinten. Pas geleden ging een jonge vrouw naar huis met terminale zorg. De voeding was al gestopt, maar zij wilde nog wel graag een infuus met vocht. Dat hebben we gedaan. Door patiëntgerichte zorg kun je iemand nog veel comfort bieden. Zelfs en juist in de laatste dagen.’
Meer weten over het programma, de lezing van Eric Geijteman of een van de andere sprekers tijdens De Dokter en de Dood? Bekijk hier de informatie voor de masterclass op 7 oktober 2022.
