Acht vragen aan Toine Lagro-Jansen en Doreth Teunissen over nieuwe boek Urogynaecologie

We stelden acht vragen aan prof. dr. Toine Lagro-Janssen, em hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen en kaderhuisarts urogynaecologie np en dr. Doreth Teunissen, huisarts/senior onderzoeker en coördinator kaderopleiding uro-gynaecologie over het nieuwe boek Urogynaecologie dat binnenkort verschijnt. In dit boek wordt aandacht geschonken aan de diagnostiek en behandeling van 35 veelvoorkomende urologische en gynaecologisch klachten, nieuwe thema’s en ontwikkelingen, en er worden praktische handvatten gegeven.

Wat was de aanleiding om het boek te schrijven?

“Als kaderarts urogynaecologie en opleider merken we dat de kennis onder huisartsen (in opleiding) wat betreft alledaagse urogynaecologische klachten vaak tekort schiet. Voor een deel van deze klachten bestaat weliswaar een NHG-Standaard, maar ontbreekt het inzicht in de ontstaanswijze en de risicofactoren van klachten en aandoeningen. Dit tekort aan inzicht bestaat ook onder praktiserende huisartsen. Uit onzekerheid verwijzen huisartsen veel meer dan nodig is naar de gynaecoloog of uroloog. Tevens komt de huisarts steeds meer in aanraking met specifieke urogynaecologische thema’s als genderdiscongruentie (transseksualiteit), vrouwenbesnijdenis en seksueel misbruik, maar vaak weet men niet hoe hiermee om te gaan en ook ontbreekt het de huisarts vaak aan relevante informatie. Verder is het als huisarts lastig om de nieuwe ontwikkelingen in de tweede lijn bij te houden. Dit kan ertoe leiden dat een patiënt ten onterechte niet wordt verwezen of dat een patiënt niet goed wordt voorgelicht over hetgeen haar of hem in de tweede lijn te wachten staat. Dit alles was voor ons aanleiding om een boek te schrijven over urogynaecologie met aandacht voor diagnostiek en behandeling van de meest voorkomende urologische en gynaecologische klachten in de eerste lijn. Het boek is een handig naslagwerk voor de dagelijkse praktijk waarbij we inzichten en verdiepende informatie bieden die aansluiten op de NHG-Standaarden. In veel hoofdstukken wordt ingegaan op nieuwe ontwikkelingen en behandeling in de tweede lijn”, aldus Toine Lagro-Janssen.

Voor wie is het boek bedoeld?

“Het boek Urogynaecologie is voor huisartsen (in opleiding), maar ook voor andere hulpverleners die zich met urogynaecologische klachten bezighouden binnen de eerste lijn, zoals bekkenfysiotherapeuten en verloskundigen”, zegt Toine Lagro-Janssen. “Maar het boek is ook interessant voor een POH-somatiek of praktijkassistente die een vrouwenspreekuur verzorgt, een SOA-spreekuur wil opzetten of een incontinentiespreekuur heeft. Ook huisartsen die zich willen bekwamen in de intravaginale echografie of die een apart kaderspreekuur urogyn willen opzetten, vinden in dit boek informatie hoe ze dat kunnen aanpakken. Zelfs voor de ggz-hulpverleners, zoals een POH-ggz, maatschappelijk werk of eerstelijnspsycholoog, is in dit boek interessante kennis te vinden. En tot slot: specialisten (i.o.) gynaecologie en urologie krijgen inzicht in de aangeboden problematiek en werkwijze van huisartsen.”

Wat vinden huisartsen (in opleiding) vooral lastig?

Volgens Toine Lagro-Janssen vinden huisarten (i.o.) vooral alledaagse klachten die de kwaliteit van leven van patiënten benadelen lastig, bijvoorbeeld afwijkingen aan de uitwendige genitalia bij mannen en vrouwen, vaginale jeuk, seksuele problemen m/v, mictieklachten m/v, chronische buikpijn m/v en buikpijn in de zwangerschap. “Voor een groot deel van de klachten is geen NHG-Standaard beschikbaar. Maar ook aandoeningen waar wel NHG-Standaarden over zijn, zoals menstruatiestoornissen, fluorklachten, SOA’s, bekkenbodemproblematiek en het counselend gesprek van een anticonceptiemiddel of preconceptieadvies, worden vaak lastig gevonden. De huisarts staat bovendien vaak met lege handen als patiënten komen met minder frequent voorkomende aandoeningen, te denken aan genderincongruentie, vrouwenbesnijdenis, overtijdbehandeling of seksueel misbruik. En juist daar kan een empathisch huisarts met kennis van zaken een groot verschil maken.”

Hoe is het boek opgebouwd?

Doreth Teunissen: “Het boek is opgebouwd uit een algemeen urogynaecologische deel met thema’s als embryologie, anatomie en hormonale (patho)fysiologie, seksuele problemen, gendersensitieve geneeskunde en aanvullend echo-onderzoek. Het tweede deel richt zich op specifieke klachten: menstruatieklachten, het preconceptionele gesprek, HPV-vaccinatie, subfertiliteit, chronische bekkenpijn, anticonceptie, mictieklachten en klachten van de uitwendige genitalia man/vrouw. In het derde deel komen onder andere de volgende aandachtsgebieden aan bod: medicamenteuze overtijdbehandeling, gender discongruentie, vrouwenbesnijdenis, seksueel misbruik, urogenitale traumata en de rol van de farmaceutische industrie op urogynaecologisch terrein.”

Wie zijn de auteurs?

De auteurs zijn voor een belangrijk deel kaderopgeleide huisartsen urogynaecologie, aangevuld met huisartsen en specialisten uit de tweede lijn met een speciaal aandachtsgebied.

Zijn er opvallende cijfers gekomen uit het NIVEL-hoofdstuk?

“De belangrijkste bevindingen zijn dat klachten van de genitale organen en de reproductie bij mannen en vrouwen veelvoorkomende klachten in de huisartspraktijk zijn. De huisarts speelt als hulpverlener een belangrijke rol in goede zorg”, vindt Doreth Teunissen. “Juist omdat het ook gaat om klachten die vaak schaamte oproepen, is een begripvol en luisterend oor met kennis van zaken cruciaal. Het gaat ook om aandoeningen waar een vaardige huisarts de juiste therapie kan bieden, denk aan de IUD, implantatiestaafje, pessarium, katheter, stansbiopt, en voor de geïnteresseerde urogynaecologische echografie. Dit handboek biedt hierover de benodigde kennis.”

Zijn er nieuwe ontwikkelingen in de behandelrichtlijnen van urogynaecologische thema’s?

De belangrijkste nieuwe ontwikkelingen zijn:

Organisatorisch: echografie voor de urogyn-huisarts, anderhalvelijns diagnostische urogyn-centra, spreekuren SOA-opsporing, urine-incontinentie, vrouwenspreekuren door POH-somatiek en praktijkassistentes.
Ziektegericht: endometriumablatio HMB, laparoscopische UI, prolapsoperaties en sterilisaties, mannenpil (?), hormonale geneesmiddelen, toepassingen urogynaecologische klachten ten gevolge van veroudering m/v, verfijning reconstructies VGV, verfijning operaties genderdiscongruenties, et cetera.

Kunnen jullie drie praktische tips geven voor huisartsen (in opleiding), met betrekking tot urogynaecologische thema’s?

Blijf leren en blijf op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen.
Weet welke klachten vaak niet spontaan gemeld worden.
Lees dit boek! Bedenk dat veel van deze klachten vaak verborgen blijven door schaamte, of omdat de dokter geen laagdrempelige en uitnodigende attitude aan de dag legt. Een niet-veroordelende houding is heel belangrijk. Met een aantal makkelijk aan te leren vaardigheden, zowel communicatief als handvaardigheden, kan voor de patiënt op urogynaecologisch terrein echt het verschil worden gemaakt!