Wat is migraine?
Migraine is een veelvoorkomende en vaak invaliderende aandoening die verder gaat dan simpele hoofdpijn. Het is een hersenaandoening die gekarakteriseerd wordt door ernstige, kloppende hoofdpijn die doorgaans aan één kant van het hoofd voorkomt, vaak vergezeld van andere symptomen zoals misselijkheid, overgevoeligheid voor licht en geluid, en visuele verstoringen. Migraine heeft een aanzienlijke impact op de levenskwaliteit en kan vaak leiden tot vermindering van functioneren in het dagelijks leven.
Statistieken
In 2021 waren ongeveer 283.800 mensen bij de huisarts bekend met migraine. Dit aantal vertegenwoordigt mogelijk slechts een deel van de werkelijke populatie, aangezien niet alle mensen met migraine medische hulp zoeken. Migraine komt het meest voor bij mensen tussen de 40 en 59 jaar. Bovendien is meer dan 75% van de mensen met migraine vrouw.
Soorten migraine
Migraine met en zonder aura
Migraine komt in verschillende vormen voor. De meest voorkomende vorm is migraine zonder aura, waarbij de hoofdpijn vaak aan één kant van het hoofd zit en kloppend van aard is. Bij migraine met aura, ervaren patiënten voorafgaand aan de hoofdpijn visuele of sensorische verstoringen, zoals lichtflitsen of tintelingen. Deze aura’s kunnen variëren van eenvoudig tot zeldzaam, zoals retinale of hersenstamaura’s, die leiden tot bijkomende symptomen zoals dubbelzien of coördinatieproblemen.
Migraine en menstruatie
Veel vrouwen ervaren migraine-aanvallen rondom hun menstruatiecyclus, wat mogelijk gerelateerd is aan hormonale veranderingen, met name schommelingen in oestrogeen. Deze aanvallen kunnen vaak intenser en moeilijker te behandelen zijn dan migraine die niet samenhangt met de menstruatie.
Chronische migraine
Chronische migraine is een ernstige vorm waarbij de patiënt meer dan 15 dagen per maand hoofdpijn heeft. Dit kan ontstaan door overmatig gebruik van pijnstillers, maar ook zonder deze factor. Deze vorm van migraine kan de kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloeden.
Hormonale invloeden en vrouwen
Uit gegevens blijkt dat meer dan 250.000 mensen met migraine zich jaarlijks bij de huisarts melden. Vrouwen ervaren migraine drie keer vaker dan mannen, met een verhoogde frequentie tussen de leeftijd van 25 en 50 jaar. Deze verhoogde prevalentie kan verband houden met hormonale schommelingen. Veel vrouwen rapporteren dat hun migraineaanvallen samenvallen met hun menstruatiecyclus en ook met de stopweek van de anticonceptiepil. Deze aanvallen zijn vaak intensiever en moeilijker te behandelen.
Daarnaast zien we een toename van migraineklachten rondom de overgang. Bij sommige vrouwen beginnen de klachten pas tijdens de overgang, terwijl anderen een verergering van bestaande symptomen ervaren. Na de overgang nemen de symptomen vaak af. Tijdens de zwangerschap kunnen migraineklachten variëren; sommige vrouwen ervaren een afname, terwijl anderen een toename van de symptomen rapporteren.
Anamnese en diagnose
Anamnese
Een gedetailleerde anamnese is cruciaal voor het vaststellen van de diagnose migraine. Vraag de patiënt specifiek naar:
- Symptomen: Verhoogde sensitiviteit voor licht, geluid en geur, misselijkheid, overgeven, en visuele of sensorische aura’s.
- Aanvalsduur en frequentie: Hoe lang duren de aanvallen en hoe vaak komen ze voor?
- Triggers: Zijn er specifieke factoren of situaties die de aanvallen uitlokken, zoals hormonale veranderingen, stress of voedingsmiddelen?
- Impact op dagelijks leven: Hoe beïnvloeden de aanvallen het functioneren op werk en sociale activiteiten?
Diagnose
Bij de diagnose migraine is vaak geen aanvullend onderzoek noodzakelijk, maar een goed inzicht in het klachtenpatroon is essentieel. Overweeg het volgende bij de diagnostiek:
- Klinische Criteria: Volg de diagnostische criteria zoals beschreven in de International Classification of Headache Disorders (ICHD). Voor migraine zonder aura zijn dit vaak eenzijdige, kloppende hoofdpijn met een duur van 4 tot 72 uur, verergerd door fysieke activiteit, met bijkomende symptomen zoals misselijkheid of overgevoeligheid.
- Aura: Bij migraine met aura, documenteer de specifieke aard van de aura, zoals visuele verstoringen of sensorische symptomen.
- Differentiële Diagnose: Overweeg andere oorzaken van hoofdpijn, zoals clusterhoofdpijn, spanningshoofdpijn, of secundaire hoofdpijnen (bijv. door een TIA of tumor), vooral bij atypische symptomen of voor de eerste keer opgetreden aura’s.
Differentiële diagnose
Let op de verschillen tussen migraine en andere aandoeningen:
- TIA: TIA’s worden vaak gekenmerkt door plotselinge neurologische uitval. Aura’s bij migraine ontwikkelen zich doorgaans geleidelijk over enkele minuten.
- Epilepsie: Epileptische aanvallen kunnen visuele of sensorische symptomen veroorzaken, maar meestal ontbreken de kloppende hoofdpijn en andere migraine-kenmerken.
Erfelijkheid en migraine
Migraine heeft vaak een erfelijke component. Onderzoek wijst uit dat de gevoeligheid voor migraine in sommige families frequenter voorkomt dan in andere. Dit suggereert dat genetische factoren een rol spelen in de aanleg voor migraine.
Behandelopties
Acute behandeling
Bij acute migraineaanvallen kunnen de volgende behandelopties worden overwogen:
- Pijnstillers: Overweeg het gebruik van NSAID’s zoals ibuprofen voor milde tot matige aanvallen. Paracetamol is vaak niet voldoende.
- Triptanen: Voor ernstige aanvallen kunnen triptanen effectief zijn. Ze moeten worden ingenomen bij het begin van de aanval om optimale werkzaamheid te garanderen. Let op bijwerkingen en overweeg verschillende triptanen indien nodig.
Preventieve behandeling
Voor patiënten met frequente aanvallen kan preventieve medicatie nuttig zijn. Overweeg:
- Preventieve Medicatie: Medicijnen zoals bètablokkers, antiepileptica of antidepressiva kunnen worden overwogen om de frequentie en ernst van de aanvallen te verminderen.
- Levensstijlveranderingen: Adviseer de patiënt om triggers te identificeren en te vermijden, zoals specifieke voedingsmiddelen of stress.
Ondersteunende levensstijltips voor patiënten met migraine
Gezond slaapritme
Een regelmatig slaappatroon speelt een belangrijke rol in het managen van migraine. Voldoende slaap is cruciaal, aangezien vermoeidheid de pijnsensatie kan verergeren en het omgaan met pijn bemoeilijkt. Adviseer patiënten om op vaste tijden op te staan en naar bed te gaan. Zorg voor voldoende daglicht, vooral in de wintermaanden, en vermijd fel licht in de avond. Beperk dutjes overdag en kies voor een goed ondersteunend matras en kussen om de nek, rug en hoofd adequaat te ondersteunen.
Voldoende beweging
Regelmatige lichaamsbeweging draagt bij aan een goede algehele gezondheid en kan helpen bij het verminderen van migraineaanvallen. Beweging bevordert ontspanning, verhoogt de concentratie en verbetert de stemming. Patiënten met migraine moeten weten dat sporten over het algemeen niet tot verergering van hun klachten leidt. Begin met lichte rekoefeningen en verhoog de intensiteit geleidelijk om het lichaam aan beweging te laten wennen. Als hoofdpijn na de training optreedt, is het raadzaam dit met een huisarts of neuroloog te bespreken.
Balans tussen spanning en ontspanning
Een gezonde balans tussen activiteit en ontspanning is van groot belang voor migrainepatiënten. Adviseer patiënten om momenten van intensieve prikkels af te wisselen met rustiger periodes. Eenvoudige activiteiten zoals wandelen, lezen of muziek luisteren kunnen helpen om stress te verminderen en de stemming te verbeteren. Ontspanningsoefeningen, meditatie en yoga zijn ook effectieve methoden om spanningen te verlichten en het algehele welzijn te bevorderen.
Omgaan met pijn
Het ontwikkelen van technieken om met pijn om te gaan kan de ervaring van migraineaanvallen verlichten. Vooral bij clusterhoofdpijn kan het aanleren van ademhalingsoefeningen helpen om de pijn beter te beheersen. Hoewel de pijn niet verdwijnt, kan het richten van de aandacht op ademhaling en ontspanning de aanval draaglijker maken. Het is ook belangrijk om voldoende rust te nemen en het lichaam de tijd te geven om te herstellen na een aanval.
Gezonde voeding
Een uitgebalanceerd dieet is belangrijk voor het behoud van een goede weerstand, vooral bij frequente pijnklachten. Adviseer patiënten om een gezond eetpatroon aan te houden en maaltijden niet over te slaan. Het volgen van de richtlijnen van het Voedingscentrum kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid en helpen bij het verminderen van de frequentie en ernst van migraineaanvallen.
Beperk alcoholconsumptie
Alcohol, met name rode wijn, wordt vaak genoemd als een trigger voor migraineaanvallen. Bij clusterhoofdpijn is er bewijs dat alcoholconsumptie tijdens een clusterperiode een aanval kan uitlokken. Alcohol kan ook een algemeen nadelig effect hebben op de gezondheid, dus het is verstandig om alcoholconsumptie te beperken of te vermijden.
Stoppen met roken
Roken is een bekende risicofactor voor clusterhoofdpijn en kan ook de symptomen van migraine verergeren door de gevoeligheid voor geur en luchtkwaliteit. Hoewel stoppen met roken de migraine niet direct geneest, draagt het bij aan een verbeterde algehele gezondheid en kan het de frequentie en ernst van de aanvallen verminderen. Adviseer patiënten om te stoppen met roken en ook te vermijden om in rokerige omgevingen te verblijven.
Verwijzing
Als de behandeling niet effectief is of als de diagnose onzeker blijft, overweeg dan verwijzing naar een neuroloog of hoofdpijnspecialist voor verdere evaluatie en behandeling. Er zijn ook niet-medicamenteuze behandelingen en aanpassingen in levensstijl die de frequentie en ernst van de aanvallen kunnen beïnvloeden.
Mentale en fysieke gevolgen
Chronische migraine kan aanzienlijke impact hebben op de mentale gezondheid. Patiënten lopen een verhoogd risico op angststoornissen en depressie. Langdurig gebruik van pijnstillers kan bovendien andere gezondheidsproblemen veroorzaken. Vrouwen met migraine hebben ook een iets verhoogd risico op beroertes en hartinfarcten.
Veelgestelde vragen
1. Hoe onderscheid ik migraine van andere soorten hoofdpijn bij mijn patiënten?
Migraine wordt gekenmerkt door kloppende hoofdpijn, vaak aan één kant van het hoofd, en gaat vaak gepaard met misselijkheid en overgevoeligheid voor licht en geluid. Documenteer het klachtenpatroon zorgvuldig en let op bijkomende symptomen zoals aura’s om de diagnose te bevestigen.
2. Welke rol speelt de anamnese bij het stellen van de diagnose migraine?
Een uitgebreide anamnese helpt bij het identificeren van typische symptomen van migraine en bij het uitsluiten van andere aandoeningen. Vraag specifiek naar de aard, duur, frequentie van de aanvallen, triggers, en de impact op het dagelijks leven van de patiënt.
3. Hoe kan ik het beste omgaan met patiënten die niet reageren op standaard migrainebehandelingen?
Bij patiënten die niet reageren op standaardbehandelingen, kan het nuttig zijn om de medicatie te herzien en alternatieve behandelingen of preventieve strategieën te overwegen. Verwijs indien nodig naar een specialist voor een grondige evaluatie en geavanceerde behandelopties.
