Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

X-benen

X-benen zijn benen met een valgusstand van de knieën. Deze stand is fysiologisch voor kinderen na het tweede levensjaar. Ouders kunnen ongerust zijn over de stand van de benen van hun kind en presenteren zich met het verhaal dat de benen steeds meer in een X-vorm groeien, dat hun kind hierbij ongemakkelijk loopt en vaker valt.

 

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12414-011-0082-z/MediaObjects/12414_2011_82_Fig1_HTML.jpg

Figuur 1 Genua valga (links), met vergrote intermalleolaire afstand, en genua vara (rechts), met vergrote intercondylaire afstand.

Definitie en etiologie

X-benen zijn benen met een valgusstand van de knieën (figuur 1). Deze stand is fysiologisch voor kinderen na het tweede levensjaar. Ouders kunnen ongerust zijn over de stand van de benen van hun kind en presenteren zich met het verhaal dat de benen steeds meer in een X-vorm groeien, dat hun kind hierbij ongemakkelijk loopt en vaker valt.

Incidentie

X-benen zijn normaal vanaf het tweede jaar. De valgushoek neemt na het tweede jaar enkele jaren toe en neemt vervolgens weer af.

Anamnese

Gevraagd wordt naar het verloop van de beenstand. Het bestaan van X-benen vanaf de geboorte of een asymmetrische beenstand is verdacht voor pathologie.

Lichamelijk onderzoek

De mate van valgisering kan worden aangegeven door de afstand tussen de malleoli, als de knieën met de knieschijven naar voren tegen elkaar gehouden worden. Ook kan men de hoek tussen het bovenbeen en het onderbeen met een gradenboog meten. De gemiddelde hoek op 4-jarige leeftijd is 10° en uitschieters tot 20° kunnen voorkomen. Daarnaast wordt bij lichamelijk onderzoek gelet op gelijke beenlengte, de mate van endo- en exorotatie in de heupen en defootthigh- angle (FTA). Vaak is er een fysiologische verhoogde anteversie van de heupen waardoor kinderen met fysiologische X-benen met een fysiologische endorotatie lopen.

Aanvullend onderzoek

Bij symmetrische X-benen na het tweede levensjaar is aanvullend onderzoek niet nodig. Indicaties voor röntgenonderzoek en verwijzing zijn: duidelijke asymmetrie van de valgushoek, beenlengteverschil, valgus voor het tweede levensjaar of extreme valgus.

Differentiaaldiagnose

Bij asymmetrie, extreme valgus of valgus op een atypische leeftijd kan gedacht worden aan aanlegstoornissen, skeletdysplasieën en stofwisselingsstoornissen.

Therapie

Spalken hebben in het algemeen geen effect en worden afgeraden. Bij genua valga door stofwisselingsstoornissen kan de behandeling van de onderliggende ziekte een gunstig effect hebben op de pathologische valgushoek in de knieën. Is dit niet het geval of zijn er andere oorzaken, dan kan men de standafwijking tijdens de groei vaak corrigeren volgens het principe van ‘geleide groei’ net als bij correctie van O-benen. Bij X-benen wordt het plaatje aan de mediale zijde van de groeischijf geplaatst en verwijderd na correctie van de standafwijking. Ook bij X-benen kunnen in extreme gevallen corrigerende osteotomieen nodig zijn.

Complicaties en prognose

X-benen op de kinderleeftijd hebben geen schadelijke gevolgen. Als op volwassen leeftijd nog forse X-benen bestaan en de mechanische belastingsas van het been door het laterale compartiment loopt of zelfs aan laterale zijde buiten het been, is er een verhoogde kans op slijtage van de buitenzijde van de knie.

Rol van de huisarts

Voor de eerstelijnsarts is het van belang het beloop van de fysiologische ontwikkeling van de benen goed te kennen. Hiermee kunnen vele ouders worden gerustgesteld. Bij genu vara na het tweede jaar, eenzijdige standafwijkingen of een intermalleolaire of intercondylaire afstand groter dan 10 cm bij gestrekte benen is een consult bij een kinderorthopeed aan te raden.

Uit: Bijblijven, uitgave 10/11 2011