Kernpunten
- Periodic leg movements in sleep (PLMS) zijn periodieke beenbewegingen die bij slaaponderzoek vastgesteld kunnen worden. Zij blijven zeer vaak onbewust en hoeven dus geen klinische betekenis te hebben.
- Het restlesslegssyndroom (RLS) is een aandoening waarbij mensen slecht slapen door onrust in de benen.
- Periodic leg movements disorder (PLMD) is stelselmatig ontwaken door PLMS met arousals, zonder dat de patiënt klachten heeft van RLS.
- PLMD is zeer zeldzaam en kan een oorzaak zijn van insomnie.
- Dopamineagonisten zijn eerste keuze bij de behandeling van RLS.
- Medicatie moet uitsluitend worden voorgeschreven aan RLS-patiënten die een aantoonbare verstoring van de slaap hebben, waardoor overdag klachten en slaperigheid ontstaan.
Anamnese
De huisarts vraagt:
- wanneer de klachten begonnen zijn;
- of er drang is de benen te bewegen door de onaangename sensaties;
- of het nare gevoel kortdurend verdwijnt door te bewegen;
- wanneer de klachten beginnen (voornamelijk in rust?);
- wanneer de klachten optreden (in vooravond en nacht, niet overdag?);
- of de klachten als pijnlijk ervaren worden (past meer bij kuitkrampen);
- of het in de familie voorkomt;
- naar schokkende bewegingen tijdens de slaap (bedpartner!);
- naar de slaapgewoonten (slapen patiënt en partner op gescheiden bedden?);
- naar doorslaapproblemen;
- naar overmatige slaperigheid overdag (te meten met de Epworth Sleepiness Score);
- naar medicatiegebruik (SSRI’s tricyclische antidepressiva, neuroleptica);
- naar alcoholgebruik en roken;
- of er andere aandoeningen zijn (neurologisch, diabetes, schildklieraandoeningen, nierproblemen, anemie).
Onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek blijkt meestal dat verschijnselen van polyneuropathie (waaraan vaak ook gedacht wordt) ontbreken. Ook de mimics (ziektebeelden die op RLS lijken) moeten bij dit onderzoek worden uitgesloten.
Aanvullend onderzoek
Gericht laboratoriumonderzoek (ferritine, ijzerstatus, Hb en MCV, TSH, nierfuncties, vitamines B en D) moet aangevraagd worden om primaire en secundaire RLS te onderscheiden.
Bij doorslaapstoornissen kan de patiënt verwezen worden voor polysomnograe (PSG) om te beoordelen of er sprake is van gestoorde slaap.
Beleid
Niet-medicamenteus
Bij matige klachten hebben niet-medicamenteuze adviezen de voorkeur bij de aanpak van RLS. Een goede slaaphygiëne is van belang. Het gebruik van cafeïne en alcohol ’s avonds moet vermeden worden. Lichte mentale arbeid (puzzeltjes, sudoku’s) en massages helpen vaak goed.
Medicamenteus
Als medicatie overwogen wordt, zijn dopamineagonisten eerste keus bij RLS. Pramipexol en ropinirol zijn bewezen eectief. Ook de minder bekende rotigotinepleister is eectief bij RLS. Deze middelen zijn echter niet werkzaam bij PLMD.
Middelen als levodopa, cabergoline, gabapentine, pregabaline en clonidine zijn in Nederland niet geregistreerd voor RLS en de werkingsduur is te kort om een nuttig eect te kunnen hebben.
Tegenwoordig worden ook alfa-1-ligantia toegepast bij RLS. Voordeel van deze middelen is dat zij geen stapeling geven zoals de dopamineagonisten, en ook de slaap verbeteren.
Het medicatiegebruik moet regelmatig geëvalueerd worden. Behandeling van een eventuele onderliggende aandoening kan de klachten reduceren of doen verdwijnen. Indien dit niet mogelijk is, dan is pramipexol of ropinirol een optie.
Bij PLMD werd vroeger vaak clonazepam (een benzodiazepine) gebruikt, maar er is geen gecontroleerd onderzoek dat deze toepassing onderbouwt. Ook de toepassing van andere middelen bij PLMD, zoals melatonine, valproaat en selegiline, is niet onderbouwd door gecontroleerd onderzoek.
Lees alles over deze kwaal (epidemiologie, waarmee komt de patiënt, anamnese, onderzoek, beleid, wanneer verwijzen en preventie en voorlichting) in Kleine Kwalen Online >>
Kleine Kwalen Online bevat diagnostiek en behandeling van ruim 400 veelvoorkomende kleine kwalen in de huisartsenpraktijk. Meer informatie over de toegang >>
Uit: Kleine Kwalen Online
Beeld: Kleine Kwalen Online
