Toenemende vraag naar tests en diagnoses
Het aantal medische onderzoeken is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Van MRI-scans tot bloedonderzoeken en van zelftests tot bevolkingsonderzoeken: zowel artsen als patiënten maken steeds vaker gebruik van deze mogelijkheden. Volgens de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) heeft dit geleid tot een vorm van ‘diagnose-expansie’. Er worden meer afwijkingen vastgesteld, ook bij mensen zonder klachten.
Gevolgen voor patiënten en de zorg
De Raad stelt dat dit leidt tot onnodige zorgen, extra vervolgonderzoeken en stijgende zorgkosten. Veel mensen krijgen een uitslag die wijst op een mogelijke aandoening, terwijl er medisch gezien geen sprake is van ziekte. Vooral bij bevolkingsonderzoeken, zoals naar borst- en darmkanker, komen veel vals-positieve uitslagen voor. Dit veroorzaakt stress en onzekerheid en kan zelfs fysieke klachten oproepen.
De rol van zelftests en technologie
Naast reguliere zorg speelt ook de opkomst van medische zelftests een rol. Via drogisterijen en online platforms kunnen mensen zichzelf testen op onder meer infecties, hormoonniveaus en overgangsverschijnselen. Deze ontwikkeling wordt versterkt door commerciële partijen, waaronder influencers en aanbieders van total body scans, die financiële belangen hebben bij het promoten van deze producten.
De grenzen van ziekte verschuiven
De definities van ziek zijn worden volgens de RVS steeds verder opgerekt. Voorbeelden zijn het vaststellen van prediabetes of pre-alzheimer, waarbij nog onduidelijk is of de patiënt daadwerkelijk ziek wordt. Dit kan leiden tot overdiagnose, terwijl behandeling vaak niet direct mogelijk of nodig is.
Impact op de huisartsenzorg
De huisarts wordt steeds vaker geconfronteerd met patiënten die naar aanleiding van zelftests of bevolkingsonderzoeken medische begeleiding zoeken, soms zonder duidelijke klachten. Dit vraagt om zorgvuldige anamnese, een kritische blik op doorverwijzingen en terughoudendheid in het opstarten van onnodige behandelingen.
Een oproep tot heroverweging
De Raad pleit niet voor het stopzetten van screenings of diagnostiek, maar roept op tot een herbezinning. Er moet meer aandacht komen voor de vraag of een test of onderzoek bijdraagt aan de gezondheid van de patiënt. Preventie en leefstijlbegeleiding, zoals stoppen met roken of het stimuleren van gezonde voeding en beweging, verdienen meer prioriteit dan het vroeg detecteren van onbehandelbare of niet-ontwikkelde aandoeningen.
