Wat is spasticiteit?
Spasticiteit is een aandoening waarbij spieren onwillekeurig samentrekken door verstoorde reflexen in de hersenen. Dit komt vaak voor bij ziekten zoals multiple sclerose (MS), cerebrale parese en niet-aangeboren hersenletsel. De verstijfde spieren veroorzaken pijn en beperkingen in het dagelijks leven. Behandeling met medicijnen kan verlichting bieden, maar de conventionele behandeling met hoge doses orale medicatie gaat vaak gepaard met vervelende bijwerkingen.
De rol van de intrathecale pomp
Een innovatieve oplossing is de intrathecale medicijnpomp, die door het Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en Care4Homecare wordt ingezet. Deze pomp wordt onderhuids geplaatst en via een dun buisje worden lage doses van een spierontspannend middel direct in het ruggenmerg toegediend. Anesthesioloog-pijnspecialist Eugène Quant legt uit: “In plaats van 100 milligram per dag in tabletvorm, heb je slechts een duizendste van die dosis nodig als je het via de pomp toedient. Dit minimaliseert bijwerkingen aanzienlijk.”
Hoe werkt de pomp?
De pomp wordt tijdens een korte opname van één dag onder plaatselijke verdoving onderhuids in de rug aangebracht. Vanuit de pomp loopt een buisje naar het ruggenmerg, waar het medicijn direct op de plek van de spasmen werkt. De dosis wordt nauwkeurig beheerd met beveiligde software. Na de implantatie volgt een revalidatieperiode van twee weken bij Rijndam Revalidatie, waar patiënten leren omgaan met de pomp. Care4Homecare vult vervolgens de pomp thuis of in de instelling van de patiënt bij, zodat ziekenhuisbezoeken worden verminderd.
Toepassing bij multiple sclerose (MS)
Hoewel de pomp veel wordt gebruikt bij patiënten met kanker voor pijnbestrijding, blijft de toepassing bij MS-patiënten onderbelicht. “Slechts tien procent van de patiënten die baat kunnen hebben bij een pomp, krijgt deze daadwerkelijk,” zegt Quant. Bij MS verergeren de spasmen vaak zo sterk dat verzorging moeilijk wordt en patiënten hun armen en benen nauwelijks kunnen bewegen. Door in een vroeg stadium een pomp te plaatsen, kunnen patiënten langer mobiel blijven en zelfstandiger functioneren.
Voor- en nadelen van de behandeling
De plaatsing van de pomp in het Erasmus MC heeft enkele voordelen ten opzichte van andere behandelcentra. Waar patiënten elders vaak onder volledige narcose moeten en enkele dagen in het ziekenhuis verblijven, biedt het Erasmus MC de mogelijkheid tot een poliklinische ingreep onder plaatselijke verdoving. Dit ontlast vooral patiënten die al ernstig beperkt zijn door hun aandoening. Een ander voordeel is dat de pomp thuis kan worden bijgevuld, waardoor ziekenhuisbezoeken, met name voor rolstoelgebruikers, worden verminderd.
Samenwerking tussen specialisten
Bij complexe gevallen, zoals wanneer een blokkade in het ruggenmerg de medicatietoevoer belemmert, wordt gebruikgemaakt van geavanceerde technieken zoals dotteren. “Onze ervaring met deze procedure stelt ons in staat om ook complexe situaties aan te pakken,” aldus Quant. Hierbij werkt het team nauw samen met radiologen die met behulp van CT-scans exact kunnen vaststellen waar het probleem zich bevindt.
Veelgestelde vragen
1. Wanneer is een intrathecale pomp geschikt voor mijn patiënt met spasticiteit?
Een intrathecale pomp is geschikt voor patiënten die onvoldoende baat hebben bij orale medicatie vanwege de hoge doses en bijwerkingen. Vooral bij ernstige spasticiteit, zoals bij multiple sclerose, kan de pomp een waardevolle optie zijn om de spierspasmen te verminderen.
2. Hoe verloopt het bijvullen van de pomp?
Na de plaatsing wordt de pomp regelmatig bijgevuld door gespecialiseerde verpleegkundigen van Care4Homecare. Dit gebeurt thuis of in de zorginstelling waar de patiënt verblijft, waardoor ziekenhuisbezoeken tot een minimum worden beperkt.
3. Zijn er risico’s verbonden aan de plaatsing van een intrathecale pomp?
Net als bij elke medische ingreep zijn er risico’s, zoals infectie of verplaatsing van het buisje. Deze komen echter zelden voor. Het team van anesthesiologen in het Erasmus MC heeft veel ervaring met de procedure, waardoor de risico’s minimaal zijn.
