Het ministerie van Volksgezondheid adviseert vrouwen met een Ballerine-koperspiraal contact op te nemen met hun huisarts. Wat betekent dit voor de praktijk? Lees hier meer over de achtergrond en aandachtspunten voor huisartsen.
Overzicht van de situatie
Consumentenprogramma Radar heeft cijfers over het gebruik van een Ballerine-koperspiraal opgevraagd bij het Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten (MEBI). Het MEBI rapporteerde dat ten minste 115 vrouwen in Nederland zwanger zijn geraakt terwijl zij een Ballerine-koperspiraal gebruikten. Dit aantal ligt aanzienlijk hoger dan de verwachte 40 zwangerschappen per 8000 geplaatste spiralen, zoals ingeschat door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Dit heeft geleid tot hernieuwde aandacht voor de effectiviteit en betrouwbaarheid van dit voorbehoedsmiddel.
De Ballerine-spiraal wordt sinds 2021 niet meer geplaatst in Nederland. Toch kunnen er nog vrouwen zijn die dit type spiraal dragen. Minister Fleur Agema roept vrouwen met een Ballerine-spiraal op om in overleg te gaan met hun huisarts over mogelijke verwijdering en alternatieven.
Risico’s en meldingen
Signalen uit de praktijk
De eerste meldingen over mogelijke problemen met de Ballerine-spiraal kwamen in 2021 naar voren. Verloskundigen constateerden een verhoogde kans op expulsie (het spontaan verliezen van de spiraal) en een groter aantal ongewenste zwangerschappen dan bij andere koperspiralen.
Hoewel de verkoop van de Ballerine in 2021 werd stopgezet vanwege tekortkomingen in het technische dossier, werd de schorsing in 2022 opgeheven. Ondanks deze opheffing is de spiraal niet opnieuw op de markt gebracht in Nederland.
Mogelijk onderrapportage
Radar wijst erop dat het werkelijke aantal ongewenste zwangerschappen mogelijk hoger ligt dan de geregistreerde 115 gevallen, omdat meldingen bij MEBI vrijwillig zijn en niet alle vrouwen hiervan op de hoogte zijn. Bovendien is de fabrikant niet verplicht zwangerschappen te rapporteren aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), aangezien een zwangerschap als bijwerking in de bijsluiter staat vermeld. Alleen als bijwerkingen ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, moet de fabrikant deze doorgeven aan de toezichthouder.
Rol van de huisarts
Consult en diagnose
Huisartsen kunnen de eerste medische contactpersoon zijn voor vrouwen met vragen over de Ballerine-spiraal. Het is belangrijk dat vrouwen die zich zorgen maken over hun spiraal op consult komen. Tijdens het gesprek kan worden beoordeeld of het spiraaltje correct is geplaatst en of er tekenen van expulsie zijn.
Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) adviseert huisartsen om met patiënten in gesprek te gaan over anticonceptie als zij zich met vragen over de Ballerine-spiraal melden. Het is onbekend hoeveel vrouwen dit type spiraal nog gebruiken, maar de werkzaamheid ervan is maximaal vijf jaar.
Levensstijl en alternatieve anticonceptie
Afhankelijk van de medische en persoonlijke situatie van de patiënt kan de huisarts samen met haar bekijken welke anticonceptiemethode het meest geschikt is. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de informatie op Thuisarts.nl en de Keuzekaart Anticonceptiemethoden.
Verwijzing en meldpunt
Indien nodig kan een verwijzing naar een gynaecoloog plaatsvinden voor aanvullende diagnostiek of het verwijderen van de spiraal. Daarnaast wordt huisartsen geadviseerd bijwerkingen en problemen met koperspiralen, waaronder de Ballerine, te melden bij MEBI via meldpuntbijwerkingenimplantaten.nl.
Veelgestelde vragen
1. Wat moet ik doen als een patiënt met een Ballerine-spiraal zich meldt op het spreekuur?
Het is raadzaam om de patiënte te informeren over de verhoogde meldingen van ongewenste zwangerschappen en mogelijke expulsie. Bespreek of zij klachten ervaart en voer indien nodig een controle uit. Afhankelijk van haar situatie kan worden overwogen de spiraal te verwijderen en een alternatieve anticonceptiemethode te bespreken.
2. Waar kan ik meldingen maken over bijwerkingen van de Ballerine-spiraal?
Bijwerkingen en complicaties van koperspiralen zoals de Ballerine kunnen worden gemeld bij het Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten (MEBI) via hun website. Dit helpt bij het in kaart brengen van mogelijke problemen met medische hulpmiddelen.
3. Wat zijn de alternatieven voor een koperspiraal?
Alternatieve anticonceptiemethoden kunnen onder andere andere typen koperspiralen, hormoonspiralen, anticonceptiepil, prikpil of een hormoonimplantaat omvatten. De keuze is afhankelijk van de medische voorgeschiedenis en voorkeuren van de patiënte. De informatie op Thuisarts.nl kan hierbij ondersteuning bieden.
