De toename van socialemediagebruik onder jongeren
Sociale media zijn diep geworteld in het dagelijks leven van jongeren. Uit recent onderzoek blijkt dat ruim 62% van de jongeren tussen 15 en 35 jaar zichzelf als verslaafd beschouwt aan sociale media, waarbij de jongste leeftijdsgroep (15-21 jaar) het meest kwetsbaar is. Deze afhankelijkheid leidt tot meer dan alleen hogere schermtijden; er ontstaan ook toenemende mentale gezondheidsproblemen, zoals onzekerheid en depressieve gevoelens. Huisartsen kunnen een belangrijke rol spelen bij het signaleren van problemen en het adviseren van jongeren.
Mentale invloeden van sociale media
Bijna een derde van de jongeren ervaart gevoelens van onzekerheid, verdriet of zelfs depressie na het gebruik van sociale media. Dit heeft een directe impact op hun algehele gezondheid. Jongeren beoordelen hun eigen gezondheid steeds lager, van een 7,6 in 2020 tot een 6,9 in 2023. Met name jonge vrouwen in de leeftijdsgroep 15-21 jaar zijn extra gevoelig voor de negatieve effecten van socialemediagebruik, wat kan leiden tot een neerwaartse spiraal van zelfbeeldproblemen en sociale vergelijking.
Wat social media gebruiktijd ons vertelt
Gemiddeld besteden jongeren bijna vijf uur per dag op hun mobiele telefoon, waarvan een groot deel op sociale media. Populaire platforms zoals TikTok en BeReal spelen hierbij een belangrijke rol, waarbij jongeren zich niet altijd bewust lijken te zijn van de invloed op hun welzijn. Het gebruik van sociale media als nieuwsbron neemt eveneens toe. Dit brengt risico’s van onbetrouwbare informatie en de potentie tot verslaving met zich mee, wat bijdraagt aan gevoelens van stress en angst.
Invloed van influencers en reclame
Sociale media zijn voor jongeren een belangrijk kanaal geworden voor reclame, met name via influencers. Jongeren reageren echter verschillend op deze marketingvorm. Voor bijna de helft zijn advertenties irritant, maar tegelijkertijd zegt een derde van de jongeren producten aan te schaffen op basis van aanbevelingen van influencers. Huisartsen kunnen bij jongeren navraag doen naar mogelijke invloeden van socialemediacampagnes op hun koopgedrag en zelfbeeld, om deze aspecten in hun adviesgesprekken mee te nemen.
Schermtijd en mentale gezondheid
Naast het mentale aspect kunnen de fysieke gevolgen van langdurige schermtijd voor huisartsen relevant zijn. Veel jongeren rapporteren slaapproblemen, verlies van concentratie en fysieke klachten zoals oogproblemen. Daarbij kan socialemediagebruik zelfs leiden tot gedragsproblemen: een op de acht jongeren geeft aan afspraken af te zeggen of taken niet af te ronden vanwege hun gebruik van sociale media. Regelmatig voorkomende symptomen kunnen duiden op een bredere verslavingsproblematiek die vraagt om begeleiding en eventueel doorverwijzing.
Huisartsen en preventieve rol
Huisartsen hebben een unieke positie om als eerste het gesprek aan te gaan over socialemediagebruik en de impact daarvan op jongeren. Door jongeren vragen te stellen over hun schermtijd, sociale activiteiten en eventuele negatieve gevoelens na socialemediagebruik, kunnen huisartsen vroegtijdig signaleren of verder onderzoek en begeleiding nodig zijn. Gezamenlijk opstellen van een plan om schermtijd te reguleren, zoals vaste momenten voor telefoonvrij gedrag, kan preventief werken.
Veelgestelde vragen
1. Hoe kan ik inschatten of socialemediagebruik problematisch is bij een jongere?
Bij signalen zoals afgenomen slaap, concentratieproblemen, afraffelen van taken of een laag zelfbeeld, kan socialemediagebruik een mogelijke oorzaak zijn. Vraag door naar schermtijd en het emotionele effect van sociale media op de jongere.
2. Wat zijn praktische adviezen voor jongeren om het socialemediagebruik te beperken?
Stel samen met jongeren specifieke regels op, zoals geen telefoon tijdens het studeren of slapen. Het verwijderen van meldingen of apps kan ook helpen om de drang om steeds te checken te verminderen.
3. Wanneer is doorverwijzing noodzakelijk bij socialemediagerelateerde klachten?
Indien socialemediagebruik resulteert in duidelijke gedragsproblemen, zoals frequente slaapproblemen, verhoogde angst, depressieve klachten of symptomen van verslaving, is doorverwijzing naar een psycholoog of specialist wenselijk.
