Malaria: Oorzaken, symptomen en behandeling
Wat is malaria?
Malaria is een ernstige infectieziekte die wordt veroorzaakt door parasieten van het geslacht Plasmodium. Er zijn vijf verschillende soorten Plasmodium die malaria bij mensen kunnen veroorzaken. De ziekte wordt overgedragen door de steek van besmette Anopheles-muggen, waarvan er ongeveer twintig soorten een rol spelen bij de verspreiding.
Symptomen en klinische presentatie
In de vroege fase presenteert malaria zich vaak met symptomen zoals:
- Hoge koorts en koude rillingen
- Hoofdpijn
- Misselijkheid en braken
Bij verdere progressie kan de ziekte ernstiger verlopen. Kinderen kunnen bloedarmoede en ademhalingsproblemen ontwikkelen, terwijl bij volwassenen orgaanschade kan optreden.
Risicogebieden en epidemiologie
Malaria komt voornamelijk voor in Sub-Sahara-Afrika, maar ook in delen van Azië en Latijns-Amerika. Jaarlijks worden miljoenen nieuwe gevallen geregistreerd, met een aanzienlijke mortaliteit, vooral bij jonge kinderen en zwangere vrouwen.
Diagnose en behandeling
Diagnose vindt plaats via microscopisch onderzoek van bloed of met een snelle diagnostische test. Vroege behandeling is essentieel en wordt meestal uitgevoerd met artemisinine-gebaseerde combinatietherapie (ACT).
Preventie en uitdagingen
Belangrijke preventieve maatregelen omvatten het gebruik van insecticide-behandelde muskietennetten en het toepassen van insecticiden binnenshuis. Vaccinatie, zoals het RTS,S-vaccin, wordt momenteel in sommige Afrikaanse landen getest. Resistentie tegen behandelingen vormt echter een groeiende uitdaging, met name in Zuidoost-Azië.
Dengue en zware dengue: Wat moet de huisarts weten?
Wat is dengue?
Dengue is een virale infectie die wordt overgedragen door Aedes aegypti-muggen. Het virus kent vier verschillende subtypen en kan bij herhaalde infecties ernstige complicaties veroorzaken.
Symptomen
De ziekte verloopt meestal als een griepachtige infectie met:
- Hoge koorts (tot 40°C)
- Ernstige hoofdpijn
- Spier- en gewrichtspijn
- Opgezette lymfeklieren
In sommige gevallen kan dengue overgaan in zware dengue, waarbij patiënten last krijgen van hevige buikpijn, aanhoudend braken en mogelijk bloedingen. Zonder snelle medische interventie kan dit levensbedreigend zijn.
Geografische verspreiding en risicogroepen
Dengue komt veel voor in tropische en subtropische gebieden, met name in stedelijke regio’s. Jaarlijks worden 50 tot 100 miljoen infecties gemeld, met duizenden dodelijke slachtoffers, vooral onder kinderen.
Behandeling en preventie
Er is geen specifieke antivirale therapie voor dengue. De behandeling bestaat vooral uit ondersteunende zorg, zoals hydratatie en pijnstilling (geen NSAID’s vanwege het risico op bloedingen). Preventieve strategieën richten zich op muggenbestrijding en het vermijden van stilstaand water waarin de muggen zich voortplanten.
Opkomende uitdagingen
Dengue heeft zich de afgelopen jaren naar nieuwe regio’s verspreid, waaronder Europa en Noord-Amerika. De opkomst van resistente muggen en klimaatverandering kunnen deze trend versterken.
Cholera: Diagnostiek en behandelingsmogelijkheden
Wat is cholera?
Cholera is een acute diarreeziekte veroorzaakt door Vibrio cholerae, meestal verspreid via besmet voedsel of water. De ziekte kan zich snel ontwikkelen en zonder behandeling dodelijk zijn.
Symptomen
Sommige mensen ervaren milde of geen symptomen, maar ernstige gevallen worden gekenmerkt door:
- Hevige, waterige diarree
- Uitdroging en elektrolytenverlies
- Snelle verslechtering van de algehele conditie
Preventie en behandeling
Orale rehydratatiezouten zijn de primaire behandeling voor de meeste patiënten. Ernstigere gevallen vereisen intraveneuze vochttoediening en mogelijk antibiotica. Hygiënemaatregelen en toegang tot schoon drinkwater zijn cruciaal voor preventie.
Andere tropische ziekten
Ziekte van Chagas
Oorzaak: Trypanosoma cruzi, overgedragen door roofwantsen. Symptomen: Acute fase: koorts, zwelling. Chronische fase: hart- en spijsverteringsproblemen. Behandeling: Benznidazole of nifurtimox in vroege stadia. Preventie: Insecticiden en verbeterde leefomstandigheden.
Leishmaniasis
Oorzaak: Leishmania parasieten, verspreid door zandvliegen. Symptomen: Cutane, mucocutane of viscerale varianten. Behandeling: Miltefosine of amfotericine B afhankelijk van de vorm. Preventie: Beschermende kleding en insecticiden.
Schistosomiasis
Oorzaak: Schistosoma-wormen, binnendringen via besmet water. Symptomen: Buikpijn, bloed in urine of ontlasting. Behandeling: Praziquantel. Preventie: Betere sanitatie en vermijden van besmet water.
Lepra
Oorzaak: Mycobacterium leprae. Symptomen: Huidletsels, zenuwbeschadiging. Behandeling: Langdurige antibiotica. Preventie: Vroege opsporing en behandeling.
Ebolavirusziekte
Oorzaak: Ebolavirus, overdracht via lichaamsvloeistoffen. Symptomen: Koorts, bloeding, orgaanfalen. Behandeling: Ondersteunende zorg, experimentele antivirale middelen. Preventie: Vaccinatie en infectiebeheersing.
Afrikaanse trypanosomiasis (Slaapziekte)
Oorzaak: Trypanosoma brucei, verspreid door tseetseevliegen. Symptomen: Koorts, neurologische symptomen. Behandeling: Pentamidine, suramine, melarsoprol afhankelijk van het stadium. Preventie: Muggenbestrijding en vroege opsporing.
Rabiës (Hondsdolheid)
Oorzaak: Rabiesvirus, overgedragen door speeksel van geïnfecteerde dieren via beten, krassen of likken op open wondjes.
Symptomen: Initieel koorts en tintelingen op de bijtplaats, later neurologische symptomen zoals krampen, verwardheid, hydrofobie en uiteindelijk coma en overlijden.
Behandeling: Geen effectieve behandeling zodra symptomen optreden. Postexpositieprofylaxe (vaccinatie en immunoglobuline) is noodzakelijk direct na blootstelling.
Preventie: Vaccinatie voor risicogroepen en huisdieren; vermijden van contact met verdachte dieren.
Brucellose
Oorzaak: Brucella-bacteriën, verspreid via besmette dierlijke producten (rauwe melk, onvoldoende verhit vlees) of direct contact met geïnfecteerde dieren.
Symptomen: Langdurige koorts, gewrichts- en spierpijn, zwakte, nachtzweten.
Behandeling: Langdurige antibioticakuur (doxycycline en rifampicine).
Preventie: Pasteurisatie van melkproducten en controle van vee.
Leptospirose
Oorzaak: Leptospira-bacteriën, vaak overgedragen via besmet water of urine van geïnfecteerde dieren.
Symptomen: Koorts, rillingen, spierpijn, geelzucht, nierfalen, meningitis.
Behandeling: Antibiotica zoals doxycycline of penicilline.
Preventie: Vermijden van stilstaand water en beschermende kleding bij risicoberoepen.
Tetanus
Oorzaak: Clostridium tetani, bacterie die sporen produceert in besmette wonden.
Symptomen: Spierkrampen, kaakklem, spasmen, ademhalingsproblemen.
Behandeling: Tetanusimmunoglobuline, antibiotica en intensieve zorg.
Preventie: Vaccinatie en wondzorg.
Zika-virusinfectie
Oorzaak: Zika-virus, overgedragen door Aedes-muggen.
Symptomen: Koorts, huiduitslag, gewrichtspijn, conjunctivitis; bij zwangeren verhoogd risico op microcefalie bij de baby.
Behandeling: Ondersteunende zorg.
Preventie: Muggenbestrijding en beschermingsmaatregelen.
Echinokokkose (Hydatidose)
Oorzaak: Echinococcus-lintwormen, besmetting via contact met honden of besmet voedsel.
Symptomen: Cystevorming in lever en longen, die drukklachten of infecties kunnen veroorzaken.
Behandeling: Chirurgische verwijdering van cysten en antiparasitaire therapie.
Preventie: Goede hygiëne en ontworming van honden.
Buruli Ulcer
Oorzaak: Mycobacterium ulcerans, bacteriële huidinfectie.
Symptomen: Pijnloze zwellingen die kunnen uitgroeien tot zweren.
Behandeling: Antibiotica zoals rifampicine en chirurgische ingrepen.
Preventie: Vroege detectie en wondzorg.
Dracunculiasis (Guineawormziekte)
Oorzaak: Dracunculus medinensis, besmetting via besmet drinkwater.
Symptomen: Brandende pijn en blaarvorming bij het uittreden van de worm.
Behandeling: Geen medicatie; worm langzaam verwijderen.
Preventie: Filteren van drinkwater en educatie.
Darmworminfecties door aarde overgedragen
Oorzaak: Spoelwormen, mijnwormen en zweepwormen, verspreid via besmette grond.
Symptomen: Buikpijn, diarree, bloedarmoede en groeivertraging.
Behandeling: Ontworming met albendazole of mebendazole.
Preventie: Hygiëne en sanitaire voorzieningen.
Chikungunya
Oorzaak: Chikungunya-virus, overgebracht door muggen.
Symptomen: Koorts, ernstige gewrichtspijn, huiduitslag.
Behandeling: Ondersteunende zorg, pijnstilling en vochtinname.
Preventie: Muggenbestrijding en bescherming tegen muggenbeten.
Lymfatische Filariasis
Oorzaak: Parasitaire wormen Wuchereria bancrofti en Brugia malayi, verspreid door muggen.
Symptomen: Chronische zwelling van ledematen (elefantiasis).
Behandeling: Ivermectine en albendazole.
Preventie: Muggenbestrijding en massale medicatietoediening in endemische gebieden.
Onchocerciasis (Rivierblindheid)
Oorzaak: Onchocerca volvulus, verspreid door kriebelmuggen.
Symptomen: Ernstige jeuk, huidveranderingen en blindheid.
Behandeling: Jaarlijkse toediening van ivermectine.
Preventie: Muggenbestrijding en massale medicatietoediening.
Veelgestelde vragen
1. Hoe kan ik malaria het snelst diagnosticeren in mijn praktijk?
De snelste diagnostische methode is een snelle antigeentest. Voor een definitieve diagnose blijft microscopisch onderzoek van een dikke en dunne druppel bloed de gouden standaard.
2. Welke patiënten hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties bij dengue?
Zwangere vrouwen, jonge kinderen, ouderen en patiënten met chronische aandoeningen lopen een verhoogd risico op ernstige dengue-complicaties. Reizigers die niet eerder met het virus in aanraking zijn gekomen, kunnen ook zwaarder getroffen worden.
3. Hoe kan ik patiënten adviseren over het voorkomen van tropische infecties?
Adviseer reizigers naar endemische gebieden om preventieve maatregelen te nemen, zoals het gebruik van insectenwerende middelen, bednetten en eventueel malariaprofylaxe. Hygiëne en voedselveiligheid zijn van groot belang bij cholera en andere infecties die via water of voedsel worden overgedragen.
