Huisartsen krijgen soms geschenken als blijk van waardering. Wat is toegestaan volgens de beroepscode? Lees hier hoe artsen professioneel kunnen omgaan met giften en schenkingen.
Grenzen van dankbaarheid: geschenken in de huisartspraktijk
In de medische praktijk komt het regelmatig voor dat patiënten hun waardering willen uiten met een geschenk. Dit kan variëren van een doos bonbons tot een aanzienlijke schenking of zelfs een benoeming als erfgenaam. Maar waar ligt de grens? En hoe kunnen huisartsen en andere zorgverleners professioneel omgaan met dergelijke situaties zonder hun onafhankelijkheid in gevaar te brengen?
Professionele grenzen en de beroepscode
De beroepscode voor zorgverleners stelt duidelijk dat een huisarts in zijn relatie met patiënten professionele grenzen moet bewaken. Dit houdt onder meer in dat:
- Er geen misbruik mag worden gemaakt van de afhankelijke positie van de patiënt.
- Er geen financiële of andere belangenverstrengeling mag optreden.
- Alleen kleine, symbolische uitingen van dankbaarheid geaccepteerd mogen worden.
- Grote giften of financiële schenkingen moeten worden geweigerd.
- Er geen sprake mag zijn van een situatie waarin een geschenk invloed kan hebben op de medische besluitvorming.
Deze richtlijnen zijn bedoeld om de professionele integriteit van artsen te waarborgen en ervoor te zorgen dat patiënten geen ongepaste druk voelen om zich dankbaar te tonen.
Symbolische gebaren versus grote geschenken
Wat als een patiënt een doos chocolade of een bos bloemen geeft? In de meeste gevallen worden kleine attenties gezien als sociaal aanvaardbaar. Problemen ontstaan wanneer geschenken een waarde hebben die de symbolische drempel overstijgt, zoals dure sieraden, geldbedragen of luxe goederen.
Het algemene advies is om geschenken in principe beleefd te weigeren en aan de patiënt uitleggen waarom het niet passend is om dergelijke giften aan te nemen. Als er twijfel is over wat acceptabel is, kan een huisarts het best met collega’s of leidinggevenden overleggen om een consistente lijn binnen de praktijk te hanteren.
Schenkingen en testamentaire bepalingen
Een bijzonder gevoelig onderwerp is de benoeming van een arts als erfgenaam in een testament. Het Burgerlijk Wetboek verbiedt artsen om schenkingen of nalatenschappen te aanvaarden van patiënten die zijn overleden aan de ziekte waarvoor zij werden behandeld. Dit voorkomt dat de arts in een positie komt waarin er mogelijk belangenverstrengeling ontstaat of er twijfel kan bestaan over de integriteit van de medische zorg.
Wanneer een patiënt toch een dergelijke bepaling in een testament opneemt, wordt van de arts verwacht dat hij of zij dit nadrukkelijk afwijst en de situatie meldt bij een juridisch adviseur of de beroepsvereniging.
Het juiste gesprek voeren met de patiënt
Wanneer een patiënt aandringt op het geven van een geschenk, is het belangrijk om op een respectvolle manier het gesprek aan te gaan. Een huisarts kan bijvoorbeeld voorstellen om de waardering op een andere manier te uiten, zoals een donatie aan een goed doel of een persoonlijke bedankbrief. Op deze manier blijft de arts professioneel handelen zonder de gevoelens van de patiënt te kwetsen.
Zelfstandige huisartsen en zzp’ers in de zorg
Voor huisartsen die als zelfstandige werken, gelden dezelfde principes. Hoewel er geen directe leidinggevende is om beleid op te stellen, wordt van zelfstandige zorgverleners verwacht dat ze dezelfde ethische normen hanteren. Het is raadzaam om als zzp’er een eigen beleid te formuleren over het accepteren van geschenken en hierover transparant te zijn naar patiënten.
Veelgestelde vragen
1. Mag ik als huisarts een geldelijke gift accepteren als blijk van waardering?
Nee, geldelijke schenkingen mogen niet worden aangenomen. De beroepscode stelt dat enkel kleine, symbolische geschenken acceptabel zijn. Geldbedragen kunnen de onafhankelijkheid van de arts in gevaar brengen en worden daarom afgeraden.
2. Hoe kan ik op een beleefde manier een schenking weigeren?
Een huisarts kan de patiënt uitleggen dat het ontvangen van schenkingen niet past binnen de beroepsethiek en dat waardering op andere manieren kan worden geuit. Een vriendelijk bedankje en het benoemen van alternatieven, zoals een donatie aan een goed doel, kunnen helpen om het gesprek soepel te laten verlopen.
3. Wat doe ik als een patiënt mij als erfgenaam opneemt in een testament?
Het is niet toegestaan om een nalatenschap van een patiënt te accepteren wanneer deze is gerelateerd aan de medische behandeling. Een huisarts dient dit nadrukkelijk te weigeren en indien nodig juridisch advies in te winnen om verdere stappen te bepalen.
