Wat is Lewy body dementie?
Lewy body dementie (LBD) is een vorm van progressieve hersenaandoening waarbij abnormale eiwitophopingen — Lewy-lichaampjes — zich opstapelen in specifieke hersengebieden. Deze ophopingen verstoren cognitieve functies, stemming, gedrag, slaap en motoriek.
Hoewel de symptomen kunnen lijken op die van de ziekte van Alzheimer of Parkinson, is LBD te herkennen aan fluctuerende cognitieve capaciteiten en vroege hallucinaties.
Ziekteverloop in drie fasen
Vroege fase
Tot wel 80% van de mensen met Lewy body dementie ervaart visuele hallucinaties in de eerste fase van de aandoening. Deze waarnemingen, zoals het zien van mensen of dieren die er niet zijn, kunnen zeer overtuigend zijn. Ook kan iemand geuren of geluiden ervaren die niet aanwezig zijn, al komt dit minder vaak voor.
Daarnaast treden er vaak subtiele motorische veranderingen op, zoals een verandering in het handschrift. Een ander opvallend symptoom is REM-slaapgedragsstoornis (RBD), waarbij mensen hun dromen fysiek naspelen, wat kan leiden tot verwondingen bij zichzelf of hun bedpartner.
Andere slaapstoornissen in deze fase zijn:
- Slaperigheid overdag
- Slapeloosheid
- Rusteloze benen
Middenfase
Naarmate de ziekte vordert, ontstaan meer uitgesproken cognitieve klachten. Anders dan bij Alzheimer staan geheugenklachten meestal niet voorop. Wel worden concentratie, alertheid en logisch redeneren wisselvallig, soms op één dag.
Gedragsmatige veranderingen kunnen zijn:
- Verlies van interesse in activiteiten
- Terugtrekking uit sociale contacten
- Angst of prikkelbaarheid
- Wanen en paranoïde gedachten
- Rusteloos gedrag zoals ijsberen of herhalen van woorden
Eindfase
In het latere stadium nemen motorische beperkingen toe. De spieren worden stijf, bewegingen traag en houdingen onbeweeglijk. Andere kenmerken zijn:
- Trillen in rust
- Evenwichtsproblemen en vallen
- Verminderd gezichtsuitdrukking
- Slikproblemen
- Verminderde coördinatie
- Zwakke stem
- Verkleining van het handschrift
Lichamelijke functies die automatisch verlopen, zoals bloeddrukregulatie en temperatuurregeling, kunnen ook ontregeld raken.
Hoe lang elke fase duurt, verschilt per persoon. De eindfase kan variëren van twee maanden tot een jaar.
Diagnostisch hulpmiddel: CDR-schaal
De Clinical Dementia Rating (CDR)-schaal helpt artsen bij het vaststellen van de ernst van cognitieve achteruitgang:
- 0 = geen dementie
- 0,5 = lichte cognitieve stoornis
- 1 = milde dementie
- 2 = matige dementie
- 3 = ernstige dementie
Deze schaal beoordeelt o.a. geheugen, oriëntatie, probleemoplossend vermogen en zelfzorg.
Symptomen per stadium samengevat
| Stadium | Symptomen |
|---|---|
| Vroege fase | Visuele hallucinaties, lichte motorische veranderingen, slaapstoornissen |
| Middenfase | Fluctuerende alertheid, desoriëntatie, wanen, sociale terugtrekking |
| Eindfase | Stijfheid, traag bewegen, tremor, slikproblemen, autonome ontregeling |
Behandelopties
Er is geen genezing voor LBD, maar symptomatische behandeling kan de kwaliteit van leven verbeteren. Medicatie moet zorgvuldig worden gekozen om verergering van symptomen te voorkomen.
Vroege fase
- Voor RBD: lage dosering clonazepam
- Voor hallucinaties: cholinesteraseremmers
Middenfase
- Bij psychische klachten: antidepressiva
- Bij apathie en wanen: cholinesteraseremmers
Eindfase
- Bij ernstige motorische klachten: carbidopa-levodopa. Deze behandeling wordt in het begin meestal vermeden vanwege het risico op hallucinaties.
Tot slot
Lewy body dementie is een aandoening met een gevarieerd verloop. In de beginfase staan vaak hallucinaties en slaapstoornissen centraal, gevolgd door mentale schommelingen en motorische beperkingen. Een multidisciplinaire benadering met aandacht voor zowel medische als sociale aspecten is wenselijk bij het begeleiden van mensen met deze vorm van dementie.
