Wat is idiopathische scoliose?
Adolescente idiopathische scoliose (AIS) is een vervorming van de wervelkolom die zich voordoet tijdens de groeispurt van de puberteit. Dit komt voor bij 2-3% van de adolescenten in Nederland en wordt gekenmerkt door een driedimensionale verkromming van de wervelkolom van meer dan 10 graden. Meisjes hebben een hogere kans op scoliose dan jongens. Hoewel de aandoening vaak zonder duidelijke klachten verloopt, is vroege herkenning essentieel om latere complicaties te voorkomen.
Het belang van vroege herkenning
Scoliose kan in een vroeg stadium vaak asymptomatisch zijn, wat betekent dat de patiënt mogelijk geen pijn ervaart of andere duidelijke signalen vertoont. In de puberteit, wanneer het lichaam snel groeit, kan scoliose echter snel verergeren. Daarom is het belangrijk voor huisartsen om scoliose vroeg te signaleren om de progressie te beperken en ernstige gevolgen, zoals rugpijn of longproblemen, te voorkomen.
Hoe scoliose te herkennen in de huisartsenpraktijk
Anamnese
Bij adolescenten wordt scoliose vaak opgemerkt wanneer ouders, zorgverleners of de patiënt zelf een zichtbare kromming in de rug, schouders of taille opmerken. Deze asymmetrie is vaak goed zichtbaar in badkleding of bij vooroverbuigen. Meestal treedt scoliose op tussen de leeftijd van 10 en 15 jaar, waarbij meisjes vaak jonger zijn dan jongens.
Vraag naar familiair voorkomen van scoliose, aangezien deze aandoening vaak erfelijk is. Er is geen specifieke klacht die direct aan scoliose te relateren is, hoewel ernstige rugpijn bij adolescenten zeldzaam is zonder bijkomende aandoeningen.
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek is het belangrijk om de patiënt met een ontbloot bovenlichaam te onderzoeken. Een bekende test om scoliose op te sporen is de Adams forward bend-test. Hierbij buigt de patiënt voorover, en kan de arts een asymmetrische bolling (gibbus) aan één kant van de rug zien, wat een aanwijzing is voor structurele scoliose. Functionele scoliose, bijvoorbeeld door beenlengteverschil, laat geen dergelijke afwijkingen zien bij deze test.
Een asymmetrisch silhouet, schouderbladhoogstand en afwijkende taille zijn vroege visuele aanwijzingen voor scoliose. Bij twijfel kan een röntgenfoto worden aangevraagd om de mate van kromming (de Cobbse hoek) vast te stellen.
Diagnostiek en doorverwijzing
Bij een vermoeden van scoliose is het aan te raden een röntgenfoto van de wervelkolom aan te vragen. De diagnose scoliose wordt gesteld wanneer er een kromming van meer dan 10 graden te zien is. Vroege doorverwijzing naar een orthopeed is cruciaal, vooral bij kinderen die nog in de groei zijn. Deze specialisten kunnen de progressie van de scoliose monitoren en indien nodig starten met een brace of andere behandelingen.
Behandelopties
Fysiotherapie en bracebehandeling
Bij een kromming tussen de 10 en 25 graden kan scoliosespecifieke fysiotherapie worden gestart. Als de kromming tussen de 25 en 45 graden is, wordt vaak een bracebehandeling voorgeschreven om verdere verergering te voorkomen. Een brace helpt de wervelkolom in de juiste positie te houden tijdens de groei.
Operatieve ingreep
Bij een kromming van meer dan 45 graden kan een operatie worden overwogen. Tijdens een operatie wordt de wervelkolom gecorrigeerd en gestabiliseerd om verdere verslechtering te voorkomen. Hoewel een operatie een ingrijpende keuze is, kan het nodig zijn om ernstige complicaties zoals rugpijn en longproblemen in de toekomst te voorkomen.
Veelgestelde vragen
1. Wanneer moet ik een patiënt met scoliose doorverwijzen?
Verwijs patiënten met een vermoeden van scoliose zo snel mogelijk naar een orthopeed, vooral wanneer zij nog in de groei zijn. Dit voorkomt progressie van de kromming. Bij milde kromming (<25 graden) kan de huisarts starten met fysiotherapie, maar ook dan is monitoring door een specialist aan te raden.
2. Hoe kan ik onderscheid maken tussen functionele en structurele scoliose?
Het onderscheid wordt gemaakt via de Adams forward bend-test. Bij een functionele scoliose, veroorzaakt door bijvoorbeeld een beenlengteverschil, verdwijnt de kromming wanneer de patiënt zit of buigt. Een structurele scoliose, zoals bij AIS, blijft zichtbaar bij het vooroverbuigen.
3. Welke diagnostische hulpmiddelen moet ik gebruiken voor scoliose?
De Adams forward bend-test is een betrouwbare screeningstest in de huisartsenpraktijk. Bij twijfel kunt u een röntgenfoto laten maken om de Cobbse hoek te bepalen. Er zijn ook alternatieve technieken in ontwikkeling, zoals echografie (scolioscan), maar deze worden momenteel voornamelijk in onderzoeksverband gebruikt.
