Sinds #metoo en het schandaal rond The Voice of Holland staat seksueel geweld meer op de kaart. Toch vindt een groot deel van de slachtoffers hulp zoeken of praten over hun ervaring te lastig. Zo’n 22 procent van de Nederlandse vrouwen en 6 procent van de mannen maakte ooit seksueel geweld mee. ‘Als je weet dat seksueel geweld een ernstig risico vormt op gezondheidsschade, kan ik niet anders zeggen dan: huisartsen zijn heel belangrijk voor deze groep mensen’, aldus Lagro-Janssen.
Wel of geen hulp zoeken
‘Vaak zijn de huisartsen degenen aan wie slachtoffers het eerste vertellen dat er misbruik is geweest. Meestal na een langdurig afwegingsproces of ze wel of geen hulp zullen gaan zoeken’, legt Lagro-Janssen uit. Dat afwegingsproces begint bij vragen als: is het wel echt seksueel geweld dat mij is overkomen? Heb ik hier hulp voor nodig? ‘We zien dat slachtoffers geneigd zijn hun ervaring weg te stoppen, zodat ze de heftige psychische pijn of emoties niet hoeven te herbeleven. Ze willen door met hun leven. Ook vinden zij drempels te hoog om hulp te vragen en kan er schaamte of schuld spelen.’
Geen waarom-vragen
Volgens Lagro-Janssen is de reactie van de huisarts cruciaal voor het slachtoffer. ‘Zorg dat je de ervaring en emoties van de patiënt erkent, dat je echt oog en oor hebt voor het aangedane leed. Luister aandachtig, ga niet op zoek naar de waarheid van wat er gebeurd is; dat is een taak voor de zedenpolitie. Vermijd absoluut waarom-vragen, want deze versterken het schuldgevoel en zelfverwijt van de patiënt. Deze selfblame komt veel voor en is niet helpend voor het herstel. Het is niet de schuld van het slachtoffer. Leg uit wat normale reacties zijn na een heftig trauma’, adviseert zij.
Signalen
Vertelt een patiënt niet zelf over zijn ervaring met seksueel geweld maar heb je als huisarts vermoedens, wees dan alert op een aantal signalen. ‘Als huisarts ben je in staat om de relatie te leggen tussen seksueel geweld en gepresenteerde klachten. We weten dat, naast duidelijke lichamelijke sporen van acuut geweld, verschillende gezondheidsproblemen kunnen ontstaan. Denk aan aanhoudende pijn, zoals nek- of schouderpijn, pijn in buik of bekken, seksuele-en relatieproblemen, paniekaanvallen, depressieve klachten, PTSS maar ook chronische aandoeningen als maagdarmstoornissen, longaandoeningen en hart- en vaatziekten.’
Direct of indirect vragen
Als je deze signalen opmerkt, is het mogelijk om het thema seksueel geweld direct of wat minder direct bespreekbaar te maken. Lagro-Janssen: ‘Je kunt er direct naar vragen, bijvoorbeeld als volgt. “Deze klachten komen vaak voor bij mensen die seksueel misbruik hebben doorgemaakt. Is dat bij jou (of u) ook zo?” Je kunt het ook iets meer indirect vragen: “Ik weet dat dit soort klachten vaker voorkomen bij mensen die een nare seksuele ervaring hebben meegemaakt. Mag ik jou (of u) daar iets over vragen?”
Centrum Seksueel Geweld
De emeritus hoogleraar benadrukt dat het voor huisartsen belangrijk is om een (regionale) sociale kaart te hebben waarin (trauma)psychologen en andere therapeuten werken. ‘Tref je een patiënt die korter dan acht dagen is aangerand of verkracht, verwijs dan direct door naar het Centrum Seksueel Geweld. Ook als het gaat om online misbruik. Daar is alle gespecialiseerde, interdisciplinaire zorg 24/7 aanwezig’, adviseert zij. ‘En weet: je kunt het CSG ook bellen voor consultatie of advies in andere gevallen.’ Het CSG is bereikbaar op telefoonnummer: 0800-0188. Op www.centrumseksueelgeweld.nl is veel informatie te vinden, ook voor kinderen.
Leestips
Wil je als huisarts meer weten over sekse- en genderspecifieke aspecten in epidemiologie, ontstaanswijze, pathofysiologie, diagnostiek, beloop en effecten van behandeling? Toine Lagro-Janssen schreef het boek Gendersensitieve Huisartsgeneeskunde.
Ook schreef Lagro-Janssen het boek Urogynaecologie, met daarin 35 veelvoorkomende urologische en gynaecologisch klachten. Het is het eerste leerboek over dit onderwerp dat zich specifiek richt op professionals in de eerstelijnszorg.
