Ben je uitgehuwelijkt? Of blijven hameren op de vraag waar je vandaan komt terwijl je in Nederland geboren bent. Karima Bazi, strategisch adviseur en projectleider bij Pharos, weet uit eigen ervaring hoe vervelend deze vormen van micro-agressie, zoals ze het zelf omschrijft, kunnen zijn. ‘Mensen zien dat misschien niet als discriminatie’ licht ze toe. ‘Maar als je vaker vragen op je afgevuurd krijgt waarin uitgegaan wordt van allerlei aannames over jouw achtergrond, dan kan dat tot vervreemding leiden. Een gevoel van ‘disbelonging’, alsof je hier niet thuis hoort. Terwijl je dit soort vragen ook subtieler kunt stellen. Bijvoorbeeld: “Hoe heb je je partner ontmoet?”’
Veel energie
Mensen van kleur krijgen vaker op meerdere levensdomeinen (subtiele) signalen dat ze anders zijn. En dat kost veel energie en maakt je hyperalert, weet Bazi. Ook in de zorg is op verschillende levels sprake van discriminatie. Op het congres Cultuursensitieve zorg in juni geeft Bazi er de presentatie Discriminatie in de zorg leidt tot een slechtere gezondheid: feiten en handvatten.
Huid verbrand
Discriminatie kan letterlijk ziekmakend zijn, weet Bazi. ‘Bij Pharos hebben we in dit kader een aantal ervaringsverhalen verzameld van discriminatie op basis van etniciteit, religie en/of huidskleur. Een voorbeeld is de huid van een patiënt van kleur die verbrand leek na een bestraling. Er werd al gesproken over stoppen met de behandeling. Maar toen een Indonesische specialist er later naar keek, bleek dat een volstrekt normale reactie die past bij het huidtype van deze patiënt. Alleen is deze kennis in de medische wereld lang niet bij iedereen bekend.’
Richtlijnen en opleidingen
Er is weinig onderzoek gedaan naar discriminatie in de zorg. Pharos wil het bewustzijn vergroten op het institutionele en het individuele niveau. Het institutionele niveau gaat onder meer over medische richtlijnen en opleidingen. Op die vlakken zou er meer aandacht voor het onderwerp moeten zijn. Bazi: ‘Er zijn bijvoorbeeld ook etnische verschillen in hoe mensen op medicatie reageren. Het is belangrijk om je daar als zorgverlener bewust van te zijn en er aandacht voor te hebben.’
Blinde vlek
Het tweede niveau gaat meer over de bejegening en de relatie tussen patiënt en zorgverlener en tussen zorgmedewerkers onderling. Denk aan patiënten die niet behandeld willen worden door een zorgverlener van kleur. Of een zorgverlener van kleur wiens competenties worden onderschat. Om deze situaties te voorkomen zou vanuit beleidsniveau aandacht moeten zijn voor het thema, meent Bazi. ‘We zien dat discriminatie voor veel bestuurders in de zorg een blinde vlek is. Dat er in de organisatie niet expliciet wordt gevraagd naar ervaringen op dat vlak. Niet aan cliënten en patiënten en niet aan zorgmedewerkers. Dan heb ik het over vragen als: “Voel je je thuis op het werk? Heb je ooit discriminatie ervaren?” Dat gesprek wordt nog te weinig structureel gevoerd.’
Herijking sociale norm
Als je die verhalen niet ophaalt, krijg je er ook geen inzicht in. Dan weet je dus niet hoe vaak discriminatie voorkomt in de organisatie en kun je er ook geen beleid op maken. ‘Natuurlijk zijn er incidenten tussen mensen’ vervolgt Bazi. ‘Maar we hopen dat die incidenten aanleiding zijn om met elkaar in gesprek te gaan over de organisatiecultuur. Hoe robuust is die organisatie? Is daar een voedingsbodem voor racisme? En zo ja, hebben we dan niet met zijn allen huiswerk te doen? Het gaat om een herijking van de sociale norm.’
Durven uitspreken
Overigens hebben de begrippen discriminatie en uitsluiting niet alleen betrekking op mensen van kleur. Het kan bijvoorbeeld ook gaan over mensen met autisme of overgewicht. ‘Bij Pharos hebben we ons gefocust op mensen met een migratie-achtergrond mdat we daar de grootste aantallen zien’ icht Bazi toe. ‘Belangrijk is dat de corrigerende mechanismen van een organisatie op orde zijn. Dat mensen zich durven uit te spreken en dat ze gesteund worden als er zich iets vervelends op dat vlak voordoet. Ook omdat er in zorginstellingen vaak sprake is van een hiërarchie, is dat niet altijd even makkelijk.’
Ruimte voor vragen
In de workshop op het congres zal Bazi onder meer ingaan op de theorie, hoe de mechanismen van discriminatie werken en de stapeling van incidenten tot gezondheidsproblemen kunnen leiden. Daarbij is er veel ruimte voor vragen van deelnemers. Verder worden er praktische handvatten geboden om discriminatie in de zorg tegen te gaan.
