‘De zwangerschap is een bijzondere stresstest voor het lichaam’

Voor Koen Verdonk geen gender reveal party’s en babyshowers. Tijdens de twee zwangerschappen van zijn vrouw was het pas feest ná de geboorte, als zowel kind als moeder het goed maakte. ‘Mijn vrouw is anesthesioloog in het Sophia MC-Kinderziekenhuis. Zelf werk ik op de FU-PEC poli van het Erasmus MC. Dat staat voor Follow Up-Pre-Eclampsie. Ik zie alleen zwangere en net bevallen moeders. Naast dat ik daardoor ruime ervaring heb, weet ik ook: een zwangerschap is geen roze wolk. Er verandert veel in het lichaam en je moet alert zijn op bepaalde signalen.’

Intrigerend

Tijdens zijn studie geneeskunde raakte Verdonk al in aanraking met zijn toekomstige patiëntengroep. Hij deed onderzoek naar pre-eclampsie en raakte direct geïntrigeerd door het onderwerp. ‘Het is opmerkelijk dat gezonde vrouwen in een paar dagen ontzettend ziek kunnen worden van een razendsnel stijgende hoge bloeddruk. Maar ook weer snel kunnen herstellen na de zwangerschap. Tegelijkertijd zien we nog vaak lang restklachten, zoals geheugenstoornissen, concentratiestoornissen en wazig zien. Bovendien worden de langetermijngevolgen steeds duidelijker: vrouwen houden postpartum levenslang een verhoogd risico op cardiovasculaire complicaties als een CVA of zelfs hartfalen.’

Twijfels over beleid

In de praktijk worden veel vrouwen na het doormaken van pre-eclampsie verwezen naar de huisarts voor verdere begeleiding. De internist-vasculair geneeskundige ziet dat de huisarts niet altijd weet wat dan het beste beleid is. ‘Het gaat vaak om jonge vrouwen die net bevallen zijn. Zij komen met een bloeddruk van 140/90 niet voor als ‘hoog risico’ in de CVRM-tabel van de huisarts. Terwijl ze wél een verhoogd risico lopen. Of er zijn twijfels: geeft een bloeddrukverlager niet te veel risico aan moeder en kind? Zeker als er meerdere bloeddrukverlagers nodig zijn, zijn huisartsen vaak terughoudend bij moeders die nog borstvoeding geven.’

Snelle stijging

Die vrees is onterecht, benadrukt Verdonk. ‘De risico’s van bloeddrukverlagers zijn te verwaarlozen ten opzichte van de winst van het voorkomen van een CVA of myocardinfarct. Wel vergt het een langetermijnvisie: cardiovasculaire complicaties treden bij vrouwen meestal niet op in de eerste tien jaar na de bevalling. Juist pas na de menopauze neemt de incidentie van hart- en vaatziekten ineens sterk toe. Zeker na een gecompliceerde zwangerschap. Dan ben je verder van huis: de ziektelast en ziektekosten zijn hoog. Hier geldt dus echt: vroeg ingrijpen door de bloeddruk onder controle te houden, voorkomt jaren later de kans op veel ellende.’

Voorspeller

De gezondheidswinst is groot: op individueel, maar ook op collectief niveau. ‘Ruim 3 procent van alle vrouwen krijgt een vorm van pre-eclampsie. De groep die te kampen krijgt met hypertensie, is nog groter. Ook zwangerschapsdiabetes is een risicofactor: ruim 20 procent van de vrouwen krijgt binnen vijf tot tien jaar na de zwangerschap diabetes mellitus type 2. Je kunt de zwangerschap dus zien als bijzondere stresstest van het lichaam die kan voorspellen welke problemen later in het leven kunnen ontstaan.’

Korte check

Moet de huisarts dan elke net bevallen vrouw zien op het spreekuur? ‘Nee, maar het kan zinvol zijn om belangrijke uitgangswaarden te meten bij vrouwen met de klassieke risicofactoren, zoals hypertensie, overgewicht, een hoog cholesterol, diabetes en vrouwen die roken’, somt Koen Verdonk op. ‘Door de beginwaarden in kaart te brengen, kun je vroege tekenen op tijd zien en behandelen. Deze screening is ook opgenomen in de CVRM-richtlijn. Veel vrouwen zijn na één jaar natuurlijk prima hersteld en die hoef je niet, of pas na vijf jaar, weer terug te zien. Verder hoef je niet iedereen medicamenteus te behandelen: leefstijl is de eerste stap en de belangrijkste hoeksteen van de behandeling om het cardiovasculair risico te verlagen.’

Tekst: Naomi van Esschoten