De enkel-armindex (EAI) is een waardevol onderzoek voor het beoordelen van de bloedtoevoer naar de benen. Dit artikel bespreekt de noodzaak, uitvoering en interpretatie van de EAI in de huisartsenpraktijk.
Wat is de Enkel-Armindex?
De enkel-armindex (EAI) is een diagnostische test waarmee de bloedcirculatie in de benen wordt beoordeeld. Dit gebeurt door de bloeddruk in de enkels te vergelijken met die in de armen. Een afwijkende EAI kan wijzen op perifeer arterieel vaatlijden (PAV), een aandoening waarbij vernauwingen in de slagaders de bloedtoevoer naar de benen beperken.
Een tijdige vaststelling van PAV is belangrijk, omdat onbehandelde circulatieproblemen kunnen leiden tot wonden die slecht genezen en zelfs tot ernstige complicaties zoals weefselversterf.
Waarom is de Enkel-Armindex belangrijk?
De EAI biedt waardevolle informatie bij:
- De beoordeling van de vaatstatus bij patiënten met slecht genezende wonden, zoals een ulcus cruris.
- Het bepalen of zwachtelen verantwoord is bij patiënten met oedeem of veneuze insufficiëntie.
- Het vaststellen van PAV en het opstarten van een passende behandeling.
- Preventieve screening bij ouderen en risicogroepen, zoals diabetespatiënten.
Ondanks het belang van de EAI blijkt uit onderzoek dat huisartsen deze meting niet altijd uitvoeren. In een vragenlijstonderzoek van Nivel gaf 42% van de verpleegkundige en verzorgende professionals als
knelpunt aan dat voor het starten met korte- of lange rek zwachtels veelal geen enkel-armindex
wordt uitgevoerd door de voorschrijver. Dit kan te maken hebben met tijdgebrek, onbekendheid met het onderzoek of praktische obstakels.
Hoe wordt de Enkel-Armindex gemeten?
Stap 1: Voorbereiding
De patiënt dient minimaal 10 minuten in rust te liggen om een betrouwbare meting te garanderen. Dit voorkomt fluctuaties in de bloeddruk.
Stap 2: Bloeddrukmeting
De bloeddruk wordt gemeten op zes punten:
- Beide bovenarmen
- De arteria dorsalis pedis (op de voetrug)
- De arteria tibialis posterior (achter de mediale enkel)
Voor de meting wordt een bloeddrukmanchet gebruikt en in combinatie met een dopplerapparaat of een volautomatische EAI-meter de bloeddruk vastgesteld.
Stap 3: Berekening van de Enkel-Armindex
De EAI wordt berekend door de hoogste enkeldruk te delen door de hoogste armdruk:
De uitkomst wordt als volgt geïnterpreteerd:
- >1,0: Normale bloedtoevoer
- 0,9 – 1,0: Mogelijk beginnend perifeer arterieel vaatlijden
- 0,5 – 0,8: Duidelijk perifeer arterieel vaatlijden
- <0,5: Ernstige arteriële insufficiëntie, verhoogd risico op complicaties
Handmatige vs. automatische meting
De traditionele methode maakt gebruik van een handdoppler en vereist veel ervaring. Een geoefende zorgverlener doet er gemiddeld 30-45 minuten over om de meting correct uit te voeren.
Moderne volautomatische apparaten bieden een sneller en nauwkeuriger alternatief. Ze meten tegelijkertijd de bloeddruk op alle relevante locaties en berekenen de EAI direct. Dit bespaart tijd en verhoogt de betrouwbaarheid van de meting.
Obstakels en oplossingen bij het uitvoeren van de Enkel-Armindex
1. Huisartsen overtuigen van de noodzaak
Huisartsen kunnen terughoudend zijn om een EAI uit te voeren vanwege tijdgebrek of een gebrek aan ervaring. Het is daarom nuttig om:
- Te verwijzen naar de NHG-standaard Ulcus cruris venosum, waarin de EAI als diagnostisch instrument wordt aanbevolen.
- Te benadrukken dat een lage EAI (<0,6) een absolute contra-indicatie is voor compressietherapie.
- Samenwerking te zoeken met huisartsenpraktijken en vaste afspraken te maken over de uitvoering van de meting.
2. Zelf de EAI meten
Verpleegkundigen en fysiotherapeuten kunnen de EAI meten, mits zij bekwaam zijn. In sommige regio’s worden EAI-metingen gedeeld tussen organisaties om kosten en apparatuur efficiënt te benutten.
3. Beperkte betrouwbaarheid bij specifieke patiënten
Bij patiënten met diabetes of ernstig verkalkte vaten kan de EAI een vals-negatieve uitslag geven. In dergelijke gevallen biedt de teendrukmeting (TAI) een betrouwbaarder alternatief.
Veelgestelde vragen
1. Wanneer moet ik een Enkel-Armindex aanvragen?
Een EAI is zinvol bij:
- Patiënten met slecht genezende beenwonden.
- Vermoeden van PAV op basis van klachten zoals pijn bij het lopen.
- Voordat compressietherapie wordt gestart.
2. Wat doe ik bij een afwijkende Enkel-Armindex?
- EAI <0,6: Compressietherapie is gecontra-indiceerd. Verwijzing naar de vaatchirurg wordt aanbevolen.
- EAI 0,6 – 0,9: Mogelijke PAV. Overleg met een specialist en beoordeel verdere behandeling.
- EAI >0,9: Geen directe indicatie voor PAV, maar andere oorzaken van klachten kunnen een rol spelen.
3. Is een automatische meting net zo betrouwbaar als een handmatige meting?
Ja, automatische EAI-meters bieden betrouwbare resultaten en zijn efficiënter. Ze zijn met name nuttig in drukke huisartsenpraktijken waar tijd een beperkende factor is.
