Darmkanker treft steeds vaker jonge volwassenen
Darmkanker werd lange tijd beschouwd als een ziekte van oudere volwassenen. Toch laat recent onderzoek zien dat ook mensen onder de 50 jaar steeds vaker deze diagnose krijgen. Deze trend vraagt om een aangepaste benadering in de huisartsenpraktijk, waar jongere patiënten met onverklaarbare buikklachten vaak pas laat gediagnosticeerd worden. Een goed afgestemde anamnese, bewustwording van risicofactoren en het gericht verwijzen kunnen hierbij het verschil maken.
Epidemiologie en trends
Toenemende incidentie bij jongeren
In 2023 kregen ruim 12.000 mensen in Nederland de diagnose darmkanker. Terwijl de meeste patiënten ouder zijn dan 50, neemt het aantal gevallen bij jongere mensen opvallend snel toe. In 2024 werd een speciaal spreekuur geopend in het Antoni van Leeuwenhoek (de Jong CRC poli), gericht op deze jongere groep. Artsen verwachten dat binnen vijf jaar 1 op de 5 patiënten met darmkanker jonger zal zijn dan 50 jaar.
Vertraagde diagnose
Bij jonge patiënten wordt darmkanker vaak pas laat onderkend. De klachten worden soms ten onrechte toegeschreven aan goedaardige aandoeningen zoals PDS of stress. Hierdoor wordt de juiste diagnose vaak pas gesteld in een gevorderd stadium, wat de prognose negatief beïnvloedt.
Risicofactoren: een combinatie van leefstijl en genetica
Leefstijl en voeding
De westerse levensstijl speelt mogelijk een rol bij het ontstaan van darmkanker op jonge leeftijd. Risicofactoren zijn onder andere:
- Regelmatige consumptie van rood en bewerkt vlees
- Weinig inname van groenten, fruit en vezels
- Hoog gebruik van suikerhoudende dranken
- Weinig lichaamsbeweging
- Overgewicht of obesitas
Toch ontwikkelen ook mensen zonder overgewicht of ongezonde gewoonten darmkanker, wat suggereert dat er meerdere factoren in het spel zijn.
Erfelijkheid en omgevingsinvloeden
Ongeveer 30% van de jonge patiënten heeft een familiaire belasting. Daarnaast speelt onderzoek zich af rond genetische afwijkingen, veranderingen in de darmmicrobioom en de invloed van antibiotica op de darmflora. Ook internationale samenwerking draagt bij aan meer inzicht in deze complexe ziekte bij jongeren.
Consult en anamnese bij jonge patiënten
Signalen om alert op te zijn
Als huisarts is het van belang om ook bij jongere patiënten alert te blijven op de volgende symptomen:
- Bloed bij de ontlasting
- Aanhoudende buikklachten
- Verandering in het ontlastingspatroon
- Vermoeidheid
- Onverklaarbaar gewichtsverlies
Bij twijfel is het zinvol om aanvullend onderzoek aan te vragen of te verwijzen naar een MDL-arts, zeker bij aanhoudende of verergerende klachten.
Leefstijlfactoren bespreken
Tijdens het consult is het waardevol om de leefstijl ter sprake te brengen. Vraag gericht naar eetpatronen, beweging, medicatiegebruik (zoals antibiotica) en familiaire belasting. Ook het bespreken van vruchtbaarheidswensen is bij jongere patiënten soms aan de orde, zeker bij een eventuele diagnose.
Diagnose en verwijzing
Diagnostiek in de eerste lijn
Een fecaal immunochemisch test (FIT) kan worden overwogen bij patiënten met aanhoudende klachten. Bij afwijkende bevindingen of alarmsymptomen is verwijzing naar een MDL-arts geïndiceerd. Overweeg bij patiënten met familiaire belasting een verwijzing naar een klinisch geneticus.
Verwijzing naar specialistische zorg
Jonge patiënten met darmkanker kunnen baat hebben bij behandeling via gespecialiseerde centra zoals de Jong CRC poli. Deze bieden, naast medische zorg, ondersteuning op het gebied van werk, fertiliteit, mentale gezondheid en toekomstplanning.
Behandeling en impact
Behandelopties
De behandeling verschilt inhoudelijk niet wezenlijk van die bij oudere patiënten, maar wordt steeds vaker individueel afgestemd. Mogelijkheden zijn onder meer:
- Chirurgie (tumorverwijdering)
- Chemotherapie
- Radiotherapie (vooral bij endeldarmkanker)
- Immunotherapie
Langetermijneffecten en revalidatie
Na behandeling ervaren jonge patiënten vaak langdurige gevolgen, zoals verminderde vruchtbaarheid, chronische vermoeidheid of het dragen van een (tijdelijke) stoma. In het revalidatietraject is een multidisciplinaire benadering gewenst, waarbij ook de huisarts een rol kan spelen in het bewaken van kwaliteit van leven.
Preventie en vroegdetectie
Screening en bewustwording
Het huidige bevolkingsonderzoek richt zich op mensen tussen de 55 en 75 jaar. Er wordt gepleit voor verlaging van deze leeftijdsgrens. Tot die tijd blijft het aan de huisarts om bij jonge mensen met klachten proactief te handelen.
Adviesgesprek in de spreekkamer
Bespreek bij patiënten met verhoogd risico de mogelijkheid tot vroegtijdige screening of genetisch onderzoek. Geef leefstijladvies waar mogelijk, maar wees terughoudend met het bagatelliseren van klachten bij jongvolwassenen.
Veelgestelde vragen
1. Wanneer moet ik bij een jongere patiënt met buikklachten denken aan darmkanker?
Bij aanhoudende klachten zoals veranderd ontlastingspatroon, rectaal bloedverlies, onverklaarbaar gewichtsverlies of familiegeschiedenis van darmkanker is het verstandig darmkanker niet uit te sluiten. Bij twijfel is verwijzing naar de tweede lijn of aanvullend onderzoek aangewezen.
2. Zijn er specifieke diagnostische tools beschikbaar voor jonge patiënten?
Hoewel het bevolkingsonderzoek pas start vanaf 55 jaar, kan een FIT of coloscopie op indicatie ook bij jongere patiënten worden ingezet. Bij sterk verhoogd risico (bijvoorbeeld Lynch-syndroom) is screening op jongere leeftijd geïndiceerd.
3. Hoe kan ik jonge patiënten begeleiden na de behandeling?
Als huisarts kunt u een belangrijke rol spelen in de nazorg, gericht op fysieke, mentale en sociale aspecten. Let op langdurige klachten zoals vermoeidheid, stoelgangproblemen en emotionele belasting. Verwijs zo nodig naar revalidatie, psychosociale hulp of gespecialiseerde begeleiding.
