Een student fysiotherapie had op zijn stagepraktijk een cliënt waarmee het contact moeizaam verliep. De cliënt had een androgyn uiterlijk en de student had twijfels over zijn gender. Maar de cliënt kwam daar voor zijn enkel, dus zijn gender had daar niets mee te maken. Tijdens de intervisie bracht de student de situatie in als casus. Waarna besproken werd wat hij kon doen om het contact beter te laten verlopen.
Ongemakkelijk gevoel
‘Waar de student gaandeweg achter kwam, was dat het androgyne uiterlijk hem een ongemakkelijk gevoel gaf, wat maakte dat hij bepaalde dingen niet durfde te vragen’ vertelt Sascha Haans, docent fysiotherapie en onderwijsontwikkelaar op het gebied van diversiteit en inclusie aan de Hogeschool van Amsterdam. ‘Maar door op een bepaalde manier verder door te vragen over die enkelblessure lukte het hem toch om meer verbinding met de cliënt te krijgen.’
Stilettohakken
Hoe verliepen die gesprekken? In de intake stond bijvoorbeeld niet hoe de cliënt aan die enkelblessure was gekomen. De student voetbalt zelf en hij vertelde de cliënt dat voetballers vaker enkelblessures hebben. Haans: ‘Vervolgens vroeg de student hem: “Hoe ging dat bij jou? Is dat ook tijdens het sporten gebeurd?” De cliënt vertelde toen dat hij tijdens een optreden als dragqueen door zijn enkel was gegaan op de stilettohakken die hij droeg. De student wist niets van die wereld. Maar het was een aanknopingspunt om verdere gesprekken te voeren. En uiteindelijk is de student zelfs naar een show van de cliënt geweest.’
Labels
Het is een voorbeeld van hoe de labels die we (onbewust) op mensen plakken invloed hebben de communicatie. Zeker in de zorgverlening kan dat tot ongemakkelijke situaties leiden voor zowel professional als cliënt en zo de kwaliteit van de zorgverlening ondermijnen. Broaching is een vrij nieuwe gespreksvorm waarmee je vanuit dit onbehagen meer veiligheid voor en aansluiting bij de cliënt kunt creëren.
Kwetsbaarheid laten zien
‘Broaching betekent letterlijk “aansnijden”’, licht Haans toe. ‘De techniek is in 2020 in de VS ontstaan vanuit de psychologie en intervisie doordat witte psychologen merkten dat ze te weinig aansluiting vonden bij patiënten uit de zwarte gemeenschappen. Ze merkten dat ze die kloof konden overbruggen door in het gesprek kwetsbaarheid te laten zien en expliciet te vragen naar de beleving en de ervaring van de ander.’
Verschillen benoemen
Broaching lijkt enigszins op psychologische zelfonthulling, volgens Haans, maar vanuit een maatschappelijk perspectief. Het gaat om het (h)erkennen en benoemen van de maatschappelijke verschillen tussen twee individuen, het zoeken naar overeenkomsten en samenwerkingsmogelijkheden. ‘Dat kan heel kort’ legt Haans uit. ‘Als docent zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen: “Ik merk dat we soms moeite hebben om elkaar te begrijpen. Ik ben een wat oudere Nederlandse vrouw uit Amsterdam-Zuid. Daardoor zit ik in een andere belevingswereld dan jij als Surinaamse studente uit Amsterdam-West. Kun jij mij iets meer over jouw belevingswereld vertellen, zodat ik je beter kan begrijpen en begeleiden?”’
Sterke hiërarchie
Gaat het om een situatie met een arts en patiënten met een migratieachtergrond dan zou het bijvoorbeeld kunnen zijn dat er anders naar je geluisterd wordt omdat de patiënten een sterke hiërarchie ervaren. Haans: ‘Mensen gaan dan vaak weg met veel vragen die ze niet durven te stellen. Als je dan als arts merkt dat jij of de client zich ongemakkelijk voelt, zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen: “Ik weet dat u van mij als huisarts veel verwacht. Maar als ik zelf bij een arts zit, dan krijg ik ook veel te horen wat ik soms niet meteen begrijp. Stel mij alstublieft vragen als u die heeft. Want ik snap dat het soms best ingewikkeld kan zijn”.’
Workshop
Juist als je merkt dat je je ongemakkelijk gaat voelen in een gesprek of twijfelt, zou je broaching toe moeten passen, vindt Haans. ‘Terwijl je dan vaak geneigd bent om te denken: ik negeer het maar. Of: ze zullen het wel begrepen hebben.’ De workshop die Haans op het Cultuursensitieve Zorg congres gaat geven bestaat uit drie onderdelen: theorie over de herkomst van labeling, miscommunicatie en hoe je met broaching en reflectievragen meer kunt aansluiten bij de patiënt. Haans: ‘We zullen ook praktijksituaties die de deelnemers zelf kunnen inbrengen, afpellen en nagaan welke miscommunicatie eronder lag waardoor het niet goed liep. En welke vorm van broaching je had kunnen toepassen om de interactie te verbeteren.’
