Amenorroe

Wat is amenorroe?

Amenorroe verwijst naar het uitblijven van menstruatie bij vrouwen in de vruchtbare levensfase. Dit kan onderverdeeld worden in primaire amenorroe, wanneer een meisje op haar 16e nog geen menstruatie heeft gehad, en secundaire amenorroe, wanneer de menstruatie langer dan zes maanden uitblijft bij een vrouw die eerder wel een regelmatige cyclus had.

Oorzaken van amenorroe

Amenorroe kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, variërend van hormonale verstoringen tot structurele afwijkingen. Hieronder worden de meest voorkomende oorzaken besproken:

Hormoon-gerelateerde oorzaken

• Zwangerschap – de meest voorkomende oorzaak van secundaire amenorroe.
• Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) – een verstoring in de eierstokfunctie, vaak gepaard met hormonale disbalans.
• Schildklierafwijkingen – zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie kunnen leiden tot onregelmatige menstruaties.
• Hyperprolactinemie – verhoogde prolactinewaarden kunnen de menstruatie onderdrukken.

Levensstijl en psychologische factoren

• Stress en psychische belasting – invloed op de hypothalamus kan de hormoonbalans verstoren.
• Gewichtsverandering – zowel extreem gewichtsverlies als obesitas kunnen de hormonale regulatie beïnvloeden.
• Overmatige lichamelijke inspanning – topsport kan leiden tot hormonale veranderingen die menstruatie onderdrukken.

Structurele en genetische oorzaken

• Aangeboren afwijkingen – zoals het syndroom van Turner of het Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser-syndroom.
• Verklevingen in de baarmoeder (syndroom van Asherman) – vaak een gevolg van een operatie of infectie.
• Resistentie van de eierstokken – een genetische aandoening waarbij de eierstokken niet goed reageren op hormonale signalen.

Diagnostiek van amenorroe

Om de oorzaak van amenorroe te bepalen, zal de huisarts een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Dit kan aangevuld worden met laboratoriumonderzoek en beeldvormende diagnostiek. Bekijk ook de NHG richtlijn.

Anamnese

Tijdens de anamnese worden vragen gesteld over:

• Menstruatiepatroon: regelmaat, duur en cyclusveranderingen.
• Mogelijke zwangerschap en gebruik van anticonceptie.
• Voorgeschiedenis: operaties, medicatiegebruik, eetstoornissen en stressfactoren.
• Ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken.

Lichamelijk onderzoek

Het lichamelijk onderzoek kan gericht zijn op:

• Schildklierfuncties (bij afwijkende schildklierhormonen).
• Borstonderzoek bij verdenking op hyperprolactinemie.
• Inspectie van de uitwendige genitaliën bij primaire amenorroe.

Aanvullend onderzoek

• Zwangerschapstest – standaard bij secundaire amenorroe.
• Bloedonderzoek – bepaling van FSH, LH, oestradiol, prolactine en schildklierhormonen.
• Beeldvormend onderzoek – echografie van de eierstokken en baarmoeder.
• MRI of CT-scan – bij vermoeden van een tumor in de hypothalamus of hypofyse.

Behandeling van amenorroe

De behandeling van amenorroe is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De huisarts zal samen met de patiënt een geschikt behandelplan opstellen.

Leefstijlaanpassingen

• Voedingsadvies bij ondergewicht of obesitas.
• Stressmanagement en psychologische ondersteuning.
• Aanpassing van lichamelijke activiteit bij overmatige inspanning.

Medicatie

• Hormonale therapie – zoals oestrogeen- of progesterontherapie bij hormonale disbalans.
• Schildkliermedicatie – bij afwijkende schildklierfunctie.
• Dopamineagonisten – bij hyperprolactinemie.

Verwijzing naar specialist

Indien nodig wordt de patiënt doorverwezen naar een gynaecoloog of endocrinoloog bij:

• Primaire amenorroe zonder duidelijke oorzaak.
• Verdenking op structurele afwijkingen.
• Niet-herstellende secundaire amenorroe.
• Zwangerschapswens bij PCOS of andere fertiliteitsproblemen.

Prognose en toekomstperspectief

De prognose van amenorroe hangt af van de onderliggende oorzaak. Functionele amenorroe door stress of gewichtsverandering herstelt vaak met leefstijlaanpassingen. Bij hormonale of structurele oorzaken kan medische behandeling noodzakelijk zijn. Vrouwen met amenorroe die een kinderwens hebben, kunnen in veel gevallen met behandeling alsnog zwanger worden.

Veelgestelde vragen

1. Wanneer moet een huisarts een patiënte met amenorroe doorverwijzen?

Een doorverwijzing naar de gynaecoloog of endocrinoloog is aangewezen bij:

• Primaire amenorroe na de 16e verjaardag zonder menarche.
• Secundaire amenorroe langer dan 12 maanden zonder duidelijke oorzaak.
• Verdenking op PCOS, vroegtijdige overgang of structurele afwijkingen.

2. Hoe onderscheidt een huisarts functionele amenorroe van andere vormen?

Functionele amenorroe wordt vaak veroorzaakt door stress, gewichtsveranderingen of overmatige inspanning. Dit wordt vastgesteld via anamnese en hormonale bloedtesten. Als er geen structurele of hormonale afwijkingen worden gevonden, wordt functionele amenorroe als diagnose gesteld.

3. Kan amenorroe invloed hebben op de lange termijn gezondheid?

Ja, langdurige amenorroe met lage oestrogeenwaarden kan leiden tot osteoporose en een verhoogd cardiovasculair risico. Daarom is tijdige diagnose en behandeling belangrijk om complicaties te voorkomen.