Wat is POTS?
Posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) treedt op wanneer de hartslag van een patiënt sterk stijgt bij het van liggende naar staande houding gaan. De definitie van POTS is een verhoging van de hartslag met meer dan 30 slagen per minuut bij volwassenen en meer dan 40 slagen per minuut bij jongeren (12-19 jaar). Deze toename mag niet worden verklaard door orthostatische hypotensie, waarbij de systolische bloeddruk met meer dan 20 mmHg daalt.
Oorzaken en mechanisme
Bij een gezonde persoon zorgt het autonome zenuwstelsel ervoor dat de bloedcirculatie zich aanpast wanneer iemand gaat staan. Dit systeem activeert vasoconstrictie om de bloedtoevoer naar de hersenen te behouden, wat een lichte toename van de hartslag veroorzaakt. Bij patiënten met POTS reageren de bloedvaten echter onvoldoende op dit signaal, waardoor bloed zich ophoopt in de onderste ledematen. Het lichaam blijft epinefrine en norepinefrine produceren, wat leidt tot een verdere stijging van de hartslag.
Symptomen van POTS
Patiënten met POTS ervaren een breed scala aan symptomen, zoals:
- Hartkloppingen
- Flauwvallen of neiging tot flauwvallen
- Vermoeidheid en slaapproblemen
- Hoofdpijn en wazig zien
- Overmatig zweten
- Kortademigheid en ademhalingsproblemen
- Misselijkheid en algehele zwakte
- Moeite met inspanning en gevoeligheid voor warmte
Deze klachten overlappen soms met angststoornissen of depressie, waardoor POTS vaak verkeerd wordt geïnterpreteerd als een psychische aandoening.
Risicogroepen en voorkomen
POTS komt voornamelijk voor bij jongvolwassenen tussen de 15 en 25 jaar, met een oververtegenwoordiging van vrouwen (ongeveer 75% van de gevallen). De geschatte prevalentie in Nederland bedraagt ongeveer 34.000 mensen. Mogelijke oorzaken zijn autonome dysfunctie, hypovolemie, hyperadrenerge responsen, diabetische neuropathie, en deconditionering. Long Covid-19 kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van POTS door verstoring van het autonome zenuwstelsel.
Diagnose van POTS
Het stellen van de diagnose begint met het uitsluiten van andere oorzaken van een verhoogde hartslag, zoals:
- Hypovolemie
- Anemie
- Hyperthyreoïdie
- Longembolie
- Feochromocytoom
Wanneer deze aandoeningen zijn uitgesloten, kan een actieve staan-test van 10 minuten worden uitgevoerd. De kanteltafeltest, hoewel minder vaak beschikbaar, wordt beschouwd als de gouden standaard. Hierbij worden de hemodynamische veranderingen nauwkeurig gemeten.
Behandelopties
Niet-medicamenteuze behandeling
Bij POTS is het belangrijk om medicatie die de symptomen kan verergeren (zoals SNRI’s) te stoppen. Aanbevelingen zijn onder andere:
- Verhogen van vocht- en zoutinname
- Draag compressiekousen om veneuze pooling te verminderen
- Begin met fysiek reconditioneren, start met oefeningen in liggende positie zoals roeien of zwemmen
- Weerstandstraining voor de dijen om de bloedstroom te verbeteren
Voor patiënten met vermoedelijke hypovolemie wordt een dagelijkse vochtinname van minimaal 2 liter en een verhoogde zoutinname (10-12 gram per dag) geadviseerd, onder monitoring van de bloeddruk.
Medicamenteuze behandeling
Indien nodig kan medicatie worden ingezet om symptomen te verlichten:
- Propranolol: Een lage dosis (10-20 mg) verlaagt acuut de hartslag bij het opstaan. Niet-selectieve bètablokkers hebben hierbij de voorkeur.
- Pyridostigmine: Verhoogt de parasympathische tonus en geeft minder risico op hypertensie, maar kan bijwerkingen zoals buikkrampen en diarree veroorzaken.
- Ivabradine: Vermindert de hartslag zonder de bloeddruk te beïnvloeden en kan gecombineerd worden met bètablokkers voor langdurig effect.
- Midodrine: Verlaagt orthostatische tachycardie, maar heeft een korte werkingsduur en kan ’s nachts hypertensie veroorzaken.
Prognose van POTS
De lange termijn prognose van POTS is beperkt onderzocht, maar het wordt geschat dat ongeveer de helft van de patiënten binnen 1 tot 3 jaar spontaan herstelt. De mate van herstel kan sterk variëren en hangt af van factoren zoals de ernst van de symptomen en de onderliggende oorzaken.
Veelgestelde vragen
1. Hoe onderscheid ik POTS van een angststoornis?
Hoewel de symptomen overlappen, is het belangrijk om bij POTS op de orthostatische component te letten. Een actieve staan-test kan helpen om POTS te onderscheiden van psychische aandoeningen.
2. Welke onderzoeken zijn nodig voor de diagnose POTS?
Naast een gedetailleerde anamnese en lichamelijk onderzoek, zijn een actieve staan-test of kanteltafeltest belangrijke diagnostische hulpmiddelen om POTS vast te stellen.
3. Wat zijn de belangrijkste leefstijlaanpassingen voor patiënten met POTS?
Het verhogen van vocht- en zoutinname, regelmatig bewegen zonder langdurig staan, en het dragen van compressiekousen zijn essentieel om de symptomen te verlichten.
