Stigma in de zorg: Hoe vooroordelen de zorgkwaliteit beïnvloeden
Obesitas is niet alleen een medische aandoening, maar gaat vaak gepaard met stigmatisering en negatieve vooroordelen. Ook in de zorg kunnen patiënten hiermee te maken krijgen, bijvoorbeeld door ongevraagde adviezen, kwetsende opmerkingen, of een fysieke omgeving die niet aansluit bij hun behoeften. Onderzoek van Erasmus MC en ESHPM toont aan dat mensen met obesitas in Nederland geregeld negatieve ervaringen hebben in de zorgomgeving.
Effecten van stigma op de gezondheid en zorgverlening
Stigmatisering in de zorg kan leiden tot een lagere kwaliteit van zorg. Huisartsen en andere zorgverleners kunnen, bewust of onbewust, vooroordelen hebben die invloed hebben op diagnostiek, behandelopties, en de tijd die ze besteden aan een consult. Patiënten ervaren soms minder begrip, wat kan leiden tot vermijding van zorg. Dit zorgt ervoor dat gezondheidsproblemen vaak verergeren voordat patiënten weer contact zoeken met een zorgverlener. Daarnaast draagt het ervaren van stigma bij aan gevoelens van schaamte en eenzaamheid, wat de psychische gezondheid negatief beïnvloedt.
Omgaan met obesitas in de huisartsenpraktijk
Verhoogd stigma bij ernstiger obesitas
Uit het onderzoek bleek dat vooral mensen met obesitas klasse 3 (BMI van 40 of hoger) veel negatieve ervaringen hebben. Eén op de vier mensen in deze groep heeft ervaren te worden uitgescholden of belachelijk gemaakt in zorgsituaties, en een derde voelt zich soms als lui bestempeld. Ook praktische zaken, zoals stoelen in wachtkamers die te klein zijn, versterken deze negatieve ervaring.
Ongepast advies: Hoe de intentie goed kan zijn, maar de uitwerking schade doet
Veel patiënten geven aan dat zij ongewenst en soms ongepast advies krijgen van zorgverleners. Hoewel de intenties meestal goed zijn, voelt het advies vaak ondoordacht of onvoldoende afgestemd op de patiënt. Een simpele opmerking over gewichtsverlies zonder concrete handvatten kan juist leiden tot frustratie. Obesitas kent vaak een complexe achtergrond van genetische, omgevings- en psychologische factoren; enkel leefstijladvies is vaak onvoldoende.
Betere gesprekken over gewicht
Huisartsen kunnen het gesprek over obesitas op een open en ondersteunende manier aangaan door eerst toestemming te vragen. Deze benadering geeft de patiënt de regie en kan de basis vormen voor een respectvolle dialoog. Veel patiënten willen graag over hun gewicht praten, mits het gesprek gevoerd wordt vanuit begrip en zonder oordelen. Door goed te luisteren naar de patiënt en tijd te nemen voor een diepgaand gesprek, kan de huisarts de complexiteit van de situatie beter doorgronden. Daarbij helpt het om verder te kijken dan enkel leefstijlveranderingen en bijvoorbeeld ook psychosociale of omgevingsfactoren mee te nemen in de overwegingen.
Een praktische tip is om gebruik te maken van diagnostische vragenlijsten die patiënten thuis kunnen invullen, zoals de “checkoorzakenovergewicht.nl“. Deze vragenlijst kan een goed startpunt zijn voor een verdere bespreking van de specifieke situatie van de patiënt.
Veelgestelde vragen
1. Hoe ga ik om met een patiënt die niet over obesitas wil praten?
Het is belangrijk om het onderwerp respectvol aan te snijden. Vraag eerst om toestemming voordat u over het gewicht begint. Dit wordt ook geadviseerd in de richtlijn ‘overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen’. Als een patiënt niet wil praten over obesitas, respecteer dan die keuze. Het is soms een onderwerp waar veel emotionele lading op zit. U kunt later altijd opnieuw proberen, of het gesprek verleggen naar leefstijl en gezondheid in het algemeen.
2. Welke rol speelt de BMI bij stigmatisering in de zorg?
Mensen met een hogere BMI, vooral vanaf obesitas klasse 3, ervaren vaker stigmatisering. Dit kan te maken hebben met vooroordelen over zelfdiscipline en leefstijlkeuzes. Wees u bewust van deze vooroordelen en probeer ieder individu los van zijn gewicht te beoordelen en te behandelen.
3. Hoe kan ik het beste advies geven aan een patiënt met obesitas zonder hen te kwetsen?
Probeer concrete, ondersteunende adviezen te geven in plaats van algemeenheden. Vraag wat de patiënt al geprobeerd heeft en waar de behoefte ligt. Soms kan een verwijzing naar gespecialiseerde begeleiding, zoals een diëtist of psycholoog, zinvol zijn. Zorg ervoor dat uw advies aansluit op de unieke situatie en wensen van de patiënt.
