Toename van stressgerelateerd verzuim vraagt om meer aandacht in de huisartsenpraktijk
Het ziekteverzuim door stress is de afgelopen jaren gestegen. In 2024 werd bijna een kwart van de verzuimdagen veroorzaakt door stressklachten. Deze toename onderstreept het belang van vroege signalering en begeleiding, een taak waarin de huisarts een centrale rol vervult.
Nieuwe cijfers van ArboNed en HumanCapitalCare laten zien dat het algemene verzuimpercentage vorig jaar op 4,7% lag, vergelijkbaar met het jaar ervoor. Maar onder de oppervlakte verandert er iets: het aandeel stressgerelateerd verzuim groeit. Bijna één op de vier verzuimdagen houdt verband met psychische belasting, en steeds meer werknemers blijven langdurig uit de running.
De signalen van stress: herkenning begint bij het consult
Vroegtijdige herkenning in de spreekkamer
De eerste stap bij het terugdringen van stressgerelateerd verzuim is het herkennen van klachten in een vroeg stadium. Tijdens het consult kunnen patiënten signalen uiten als vermoeidheid, piekeren, prikkelbaarheid, concentratieproblemen en lichamelijke klachten zonder duidelijke somatische oorzaak. Ook kunnen veranderingen in het slaapritme of eetpatroon voorkomen.
Anamnese gericht op psychische belasting
Een gerichte anamnese kan helpen om stressklachten in kaart te brengen. Vragen naar werkdruk, conflicten op de werkvloer, balans tussen werk en privé, en het gevoel van controle over de situatie bieden waardevolle informatie. Belangrijk is om ook te vragen naar eerdere episodes van overspanning of burn-out.
Doorverwijzing en samenwerking met andere zorgverleners
Wanneer verwijzen?
Als stressklachten aanhouden of verergeren, kan verwijzing naar een praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ), psycholoog of bedrijfsarts aangewezen zijn. De ernst van de klachten, duur van de symptomen en de mate van functioneren zijn hierbij leidend. Bij vermoeden van burn-out of depressieve klachten is een snelle doorverwijzing wenselijk om langdurige uitval te voorkomen.
Overleg met de bedrijfsarts
Een constructieve samenwerking met de bedrijfsarts biedt voordelen. Door het delen van medische informatie (met toestemming van de patiënt) kan er afgestemd worden op begeleiding en werkhervatting. Vroege betrokkenheid van de bedrijfsarts of een bedrijfspsycholoog blijkt in de praktijk te helpen om het verzuim te verkorten.
Behandeling en begeleiding: focus op herstel en werkhervatting
Niet-medicamenteuze aanpak als basis
De behandeling van stressklachten bestaat in eerste instantie uit psycho-educatie, leefstijladvies en ondersteuning vanuit de eerste lijn. Voorlichting over stressmechanismen, herstelmomenten, het belang van dagstructuur en beweging zijn hierbij belangrijk. Gestructureerde begeleiding door de POH-GGZ kan bijdragen aan herstel.
Medicatie alleen indien nodig
In sommige gevallen kan tijdelijke medicatie worden overwogen, bijvoorbeeld bij ernstige slaapproblemen of bijkomende angstklachten. Echter, medicamenteuze behandeling is zelden eerste keus en moet altijd onderdeel zijn van een breder behandelplan.
De rol van leefstijl en werk in herstel
Leefstijl als beschermende factor
Gezonde leefstijlgewoonten spelen een rol in het voorkomen en herstellen van stressklachten. Aandacht voor voldoende slaap, beweging, voeding en sociale contacten ondersteunt het herstelproces. Dit kan in samenspraak met een leefstijlcoach of binnen een programma voor gecombineerde leefstijlinterventie (GLI).
Werkhervatting als onderdeel van het herstel
Werk speelt een belangrijke rol bij het herstel van stressklachten. Bij langdurig verzuim is het van belang om werk geleidelijk te hervatten, in overleg met de bedrijfsarts. Een aangepaste werkindeling of takenpakket kan helpen om de terugkeer duurzaam te maken. De huisarts kan dit proces ondersteunen door het onderwerp werk expliciet aan bod te laten komen in gesprekken.
Bespreekbaarheid vergroten: signalen bij anderen herkennen
Veel patiënten vinden het lastig om stressklachten te benoemen. Tegelijkertijd zijn deze signalen vaak wel zichtbaar voor collega’s of leidinggevenden. Voor huisartsen is het waardevol om patiënten bewust te maken van deze signalen en hen te stimuleren om het gesprek aan te gaan, thuis én op het werk.
Door stress bespreekbaar te maken in de spreekkamer, kan verdere escalatie worden voorkomen. De huisarts kan hierin het verschil maken door ruimte te geven aan het verhaal, normalisatie te bieden en zo nodig begeleiding te starten.
Veelgestelde vragen
1. Wanneer is het raadzaam om een patiënt met stressklachten door te verwijzen?
Wanneer stressklachten langer dan enkele weken aanhouden, het functioneren ernstig beperkt raakt of wanneer er sprake is van bijkomende psychische klachten zoals depressie of angst, is doorverwijzing naar POH-GGZ of een psycholoog aanbevolen. Ook bij signalen van burn-out of eerdere episodes van uitval is snelle interventie belangrijk.
2. Welke rol speelt de huisarts in het contact met de bedrijfsarts?
De huisarts kan – met toestemming van de patiënt – informatie uitwisselen met de bedrijfsarts om de begeleiding rondom werk en herstel af te stemmen. De huisarts kan ook adviseren over terugkeer naar werk of bespreken welke werkzaamheden (nog) haalbaar zijn. Dit bevordert een geïntegreerde aanpak.
3. Wat kan een huisarts doen om stress bespreekbaar te maken in de spreekkamer?
Door ruimte te geven aan het verhaal van de patiënt en door actief te vragen naar werkdruk, balans en psychische belasting, kan stress ter sprake komen. Het normaliseren van klachten, uitleg geven over stressmechanismen en begeleiden in het zoeken naar passende hulp kunnen bijdragen aan herstel en het voorkomen van langdurige uitval.
