Ondervoeding signaleren en behandelen

Wat is ondervoeding en wie loopt risico?

Ondervoeding ontstaat wanneer het lichaam onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, zoals energie en eiwitten. Dit kan het gevolg zijn van een verminderde eetlust, misselijkheid, pijn of problemen met eten. Tegelijkertijd kan ziekte de behoefte aan voedingsstoffen verhogen, wat het risico op ondervoeding vergroot.

Bepaalde groepen lopen een groter risico op ondervoeding, zoals:

• Chronisch zieken.
• Patiënten na grote operaties of intensieve behandelingen.
• Mensen met kanker.
• Ouderen, omdat zij vaker ziek zijn en minder bewegen.

Ondervoeding komt niet alleen voor bij mensen met een laag gewicht. Ook patiënten met overgewicht kunnen ondervoed raken, bijvoorbeeld door een tekort aan specifieke voedingsstoffen.

Gevolgen van ondervoeding

Bij ondervoeding gebruikt het lichaam zijn eigen reserves aan vet- en spierweefsel om te voorzien in energie en eiwitten. Dit leidt tot:

• Gewichtsverlies.
• Verminderde spiermassa en spierkracht.
• Langzamer herstel na ziekte of medische ingrepen.

Het tijdig signaleren en behandelen van ondervoeding kan complicaties voorkomen en het herstel bespoedigen.

Het signaleren van ondervoeding

Screening op ondervoeding

Tijdens een ziekenhuisopname of polikliniekbezoek kan een screening worden uitgevoerd om het risico op ondervoeding vast te stellen. Hierbij wordt gekeken naar:

• Veranderingen in gewicht.
• Eetgewoonten en inname van voedingsstoffen.

Op basis van de screening wordt een risicocategorie vastgesteld:

• Geen risico.
• Laag risico.
• Hoog risico.

Beoordeling en vervolg

Bij een hoog risico op ondervoeding volgt een uitgebreide beoordeling om te bepalen of behandeling nodig is. Dit omvat:

• Het inschakelen van een diëtist.
• Het opstellen van een individueel voedingsplan.

Behandeling van ondervoeding

Tijdens een ziekenhuisopname

Als een patiënt is opgenomen in het ziekenhuis, zal een diëtist beoordelen of dieetbegeleiding nodig is. Hierbij wordt vaak geadviseerd om extra eiwitten te consumeren en gewichtsverlies te vermijden. Eiwitrijke voedingsmiddelen, zoals vlees, vis, zuivel en peulvruchten, spelen een belangrijke rol in het herstelproces.

Poliklinische behandeling

Voor patiënten die niet zijn opgenomen in het ziekenhuis, wordt de behandeling afgestemd op de medische situatie en persoonlijke behoeften. Dit kan variëren van begeleiding door:

• Een diëtist verbonden aan een ziekenhuis.
• Een zelfstandige diëtist in de eerste lijn.
• Een diëtist werkzaam bij een thuiszorgorganisatie.

In sommige gevallen wordt de huisarts betrokken bij het coördineren van de zorg.

Ondervoeding bij ouderen

Bij ouderen is het behoud van spiermassa en spierkracht essentieel om zelfstandig te kunnen blijven functioneren. Naast voldoende eiwitinname is beweging belangrijk om spierafbraak tegen te gaan. Daarom wordt vaak een gecombineerde aanpak geadviseerd, waarbij voeding en lichaamsbeweging worden gecombineerd.

Veelgestelde vragen

1. Hoe kan ik als huisarts ondervoeding vroegtijdig signaleren?

Het is belangrijk om regelmatig naar gewichtsveranderingen te vragen en te letten op klachten zoals verminderde eetlust, vermoeidheid en spierverlies. Hulpmiddelen zoals de SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire) kunnen ondersteuning bieden bij het signaleren van ondervoeding.

2. Welke rol speelt een huisarts in de behandeling van ondervoeding?

Als huisarts kunt u patiënten met risico op ondervoeding doorverwijzen naar een diëtist en zorgdragen voor de coördinatie van medische zorg. Ook kunt u patiënten adviseren over gezonde voeding en het belang van beweging benadrukken.

3. Wat moet ik doen als een patiënt met overgewicht toch ondervoed lijkt?

Bij patiënten met overgewicht is het cruciaal om niet alleen naar het gewicht of de BMI te kijken, maar ook naar het tempo van gewichtsverlies en de inname van essentiële voedingsstoffen. Een diëtist kan helpen om een gericht voedingsplan op te stellen.