Herinneringen zijn niet altijd voorbij
Hoewel het vanzelfsprekend lijkt dat herinneringen vervagen na verloop van tijd, blijkt uit onderzoek dat vergeten geen rechte lijn volgt. In de eerste dagen of weken na het ontstaan van een herinnering neemt de herinnering sneller af, maar dit proces vertraagt daarna. Deze geleidelijke afname is een resultaat van consolidatie: het proces waarin herinneringen zich stabiliseren in het geheugen.
Een recent artikel in Proceedings of the National Academy of Sciences beschrijft hoe onderzoekers hebben gekeken naar de invloed van zogenoemde ‘mentale tijdreizen’ — het bewust terughalen van de context waarin een herinnering is gevormd — op het herstel en behoud van herinneringen.
Onderzoek met twee geheugenproeven
Opzet van het experiment
Het onderzoeksteam werkte met 1.216 proefpersonen, verdeeld over twee experimenten. In het eerste experiment kregen deelnemers een woordenlijst om te onthouden. In het tweede lazen zij een tekstpassage. Voor beide experimenten werd de groep verder onderverdeeld in vier subgroepen. Eén subgroep haalde het geleerde terug zonder enige vorm van contextherinnering. De overige drie groepen kregen instructies om bewust terug te denken aan hun gedachten en gevoelens op het moment van leren — een vorm van contextherinnering — waarna ze op drie verschillende momenten werden getest: na 4 uur, 24 uur of 7 dagen.
Wat contextherinnering laat zien
Herinneringen volgen opnieuw het oorspronkelijke patroon
De uitkomsten lieten zien dat deelnemers die contextherinnering toepasten, hun herinneringen als het ware ‘herstartten’. Na de mentale tijdreis vertoonde hun geheugen opnieuw hetzelfde patroon van vergeten als direct na het leren: een relatief snelle afname die vervolgens stabiliseerde. Bij de deelnemers zonder contextherinnering was dit patroon niet zichtbaar.
Effect afnemend bij langere tussenpozen
Opvallend was dat het positieve effect van contextherinnering minder sterk werd naarmate er meer tijd verstreek tussen het leren en het moment van terughalen. Bij 4 en 24 uur was het effect duidelijk merkbaar; na 7 dagen verminderde de kans op succesvol herinneren en werd ook minder van de oorspronkelijke herinnering hersteld.
Klinische reflectie: Herinneringen als kopie van het verleden
De onderzoekers vergelijken het geheugenherstel met het lot van Sisyphus: de herinnering wordt weer omhooggebracht naar een eerdere staat, maar kan opnieuw vervagen. Toch toont het experiment aan dat dit herstel niet tijdelijk hoeft te zijn. De herinneringen bleven langere tijd toegankelijker en volgden het oorspronkelijke patroon van afname opnieuw, in plaats van meteen terug te vallen naar het niveau zonder herstel.
Toepassingen buiten het lab
Hoewel deze bevindingen zijn gebaseerd op gecontroleerde experimenten met woordlijsten en teksten, sluiten de onderzoekers niet uit dat herinneringen die in rijkere, real-life contexten ontstaan, nog beter hersteld kunnen worden. Verdere studies zijn nodig om te bepalen in hoeverre deze methode buiten het laboratorium werkt en of ook oudere herinneringen kunnen worden hersteld op vergelijkbare wijze.
