Het 5A-model
Het 5A-model is een gestructureerde aanpak die huisartsen kunnen gebruiken om patiënten te begeleiden bij gedragsveranderingen, zoals stoppen met roken, gewichtsverlies, of verbetering van de lichamelijke activiteit. Het model bestaat uit vijf stappen: achterhalen, adviseren, afspreken, assisteren en arrangeren.
Door deze stappen te volgen, kunnen zorgverleners op een systematische manier patiënten motiveren en ondersteunen om gezonde keuzes te maken en hun algehele welzijn te verbeteren. Dit artikel verkent de toepassing van het 5A-model in de spreekkamer van de huisarts en belicht de voordelen van deze methodiek voor zowel de patiënt als de zorgverlener.
1. Achterhalen
De huisarts begint het gesprek door te vragen naar de leefstijlgewoonten van de patiënt, zoals rookgedrag, voedingsgewoonten, lichamelijke activiteit, en alcoholgebruik. Voorbeeldvraag: “Rookt u? Hoe vaak sport u per week?”
Doel: Informatie verzamelen en bewustwording creëren bij de patiënt over hun huidige gedrag.
2. Adviseren
De huisarts geeft duidelijke, specifieke en gepersonaliseerde adviezen over waarom en hoe de patiënt zijn of haar gedrag moet veranderen. Dit advies moet gebaseerd zijn op medische richtlijnen en persoonlijke gezondheidsvoordelen voor de patiënt. Voorbeeld: “Roken verhoogt uw risico op hart- en vaatziekten. Het zou goed zijn als u kunt stoppen met roken. Beweging kan uw energieniveau en stemming verbeteren.”
Doel: De patiënt motiveren door de gezondheidsvoordelen van gedragsverandering te benadrukken.
3. Afspreken
De huisarts beoordeelt de bereidheid van de patiënt om te veranderen. Dit kan variëren van bereid zijn tot verandering, tot nog niet klaar zijn voor actie. Voorbeeldvraag: “Hoe staat u tegenover het idee om te stoppen met roken? Bent u bereid om uw eetgewoonten aan te passen?”
Doel: Inzicht krijgen in de motivatie en bereidheid van de patiënt om gedragsverandering door te voeren.
4. Assisteren
De huisarts biedt ondersteuning aan de patiënt om de gewenste gedragsverandering te realiseren. Dit kan bestaan uit het opstellen van een actieplan, het geven van praktische tips, het voorschrijven van medicatie, of het verwijzen naar gespecialiseerde hulp (zoals een diëtist of een stoppen-met-roken-programma). Voorbeeld: “Laten we samen een plan maken om te stoppen met roken. We kunnen starten met nicotinepleisters en u kunt deelnemen aan onze ondersteuningsgroep.”
Doel: Concrete hulp en ondersteuning bieden om de patiënt te helpen bij het realiseren van de gedragsverandering.
5. Arrangeren
De huisarts plant opvolgafspraken om de voortgang van de patiënt te volgen en verdere ondersteuning te bieden. Dit kan ook betekenen dat de patiënt doorverwezen wordt naar andere zorgverleners of ondersteuningsdiensten. Voorbeeld: “Ik zou u graag over een maand weer willen zien om te bespreken hoe het gaat met het stoppen met roken. We kunnen dan kijken of verdere ondersteuning nodig is.”
Doel: Continuïteit van zorg verzekeren en de patiënt blijven ondersteunen bij het volhouden van de gedragsverandering.
Voorbeeld van het 5A-model
Stel, een patiënt komt naar de huisarts om te praten over gewichtsverlies.
- Achterhalen: “Hoe ziet uw dagelijkse voedingspatroon eruit? Hoe vaak beweegt u per week?”
- Adviseren: “Gezond eten en regelmatig bewegen kan u helpen om af te vallen en uw risico op diabetes te verlagen. Het is belangrijk om meer groenten en fruit te eten en suikerhoudende dranken te vermijden.”
- Afspreken: “Bent u bereid om veranderingen in uw dieet en beweegpatroon aan te brengen? Wat denkt u dat u kunt veranderen?”
- Assisteren: “Laten we samen een plan opstellen. U kunt beginnen met elke dag 30 minuten wandelen en proberen minder suikerhoudende dranken te drinken. Ik kan u ook doorverwijzen naar een diëtist voor verdere ondersteuning.”
- Arrangeren: “Ik wil u over twee weken terugzien om te bespreken hoe het gaat. Als u tussendoor vragen heeft, kunt u altijd contact opnemen.”
Het 5A-model helpt huisartsen om systematisch en effectief gesprekken te voeren over gedragsverandering, waardoor de kans op succes voor de patiënt wordt vergroot.
