Toename gebruik oordopjes leidt tot nieuwe gezondheidszorgen
Het dragen van oordopjes is in korte tijd vanzelfsprekend geworden: op de fiets, op kantoor en zelfs tijdens het winkelen. De toegankelijkheid en het gemak van in-ear audioapparaten hebben geleid tot een opmerkelijke stijging van het aantal jongeren met beginnende gehoorproblemen. Volgens de Gezondheidsraad loopt ruim de helft van de jongeren tussen 12 en 19 jaar in Nederland risico op gehoorbeschadiging.
Deze ontwikkeling baart artsen en audiologen zorgen, mede doordat gehoorschade in de vroege stadia vaak onopgemerkt blijft en pas laat klinisch zichtbaar wordt.
Gehoorschade en blootstelling aan geluid
Audiologische risico’s
De ernst van gehoorschade hangt samen met twee factoren: het aantal decibellen en de duur van blootstelling. Apparaten zoals mp3-spelers, smartphones en gaming-headsets kunnen geluiden tot boven de 100 decibel produceren. Al bij langdurige blootstelling aan 90 decibel kan onherstelbare schade ontstaan. Het risico neemt verder toe wanneer mensen hun volume verhogen om omgevingsgeluid te maskeren, zoals verkeerslawaai of rumoer op de werkplek.
Klinische observaties
KNO-artsen zien in toenemende mate jonge patiënten met klachten als oorsuizen of gehoorverlies. Bij het Universitair Medisch Centrum Utrecht en het Erasmus MC loopt onderzoek naar het luistergedrag van kinderen en jongeren. De nadruk ligt op geluidsduur, volume en het gebruik van apps om deze data te monitoren.
Meer dan alleen gehoorverlies: secundaire klachten
Langdurig gebruik van in-ear oordopjes kan naast gehoorproblemen ook leiden tot lichamelijke klachten zoals:
- Ophooping van vocht en zweet, wat de kans op bacteriële en schimmelinfecties verhoogt;
- Verstoorde oorsmeerhuishouding, met klachten als jeuk, duizeligheid en tijdelijke gehoorvermindering;
- Tinnitus, variërend van tijdelijke pieptonen tot chronisch oorsuizen, met bijbehorende psychosociale belasting.
Volgens cijfers van Nivel melden huisartsen steeds vaker patiënten met tinnitusklachten. De precieze oorzaak is niet altijd aanwijsbaar, aangezien schade zich meestal geleidelijk opbouwt.
Epidemiologische inzichten
Onderzoek aan het Erasmus MC toont aan dat bijna 10% van de jongeren te maken heeft met gehoorproblemen. Bij volwassenen boven de 65 jaar ervaart ongeveer een derde een gemiddeld gehoorverlies van minstens 35 decibel aan het beste oor. In sociaal dynamische situaties, zoals verjaardagen, leidt dit snel tot communicatieproblemen.
Slechthorendheid kent diverse oorzaken, waaronder ouderdom, medicatiegebruik, infecties en lawaaiblootstelling. Aangeboren afwijkingen spelen ook een rol, maar vormen slechts een fractie van de totale gevallen.
Vroegtijdige gehoorschade bij basisschoolkinderen
Een studie uitgevoerd binnen het Generation R-cohort in Rotterdam onderstreept dat gehoorschade al op jonge leeftijd zichtbaar is. Bij kinderen van 9 tot 11 jaar werd bij 14,2% tekenen van lawaai-geïnduceerd gehoorverlies vastgesteld, zoals een ‘notch’ in de audiometrie of verlies in het hoge frequentiebereik. Opvallend is dat 40% van deze kinderen gebruik maakte van draagbare muziekspelers, wat in deze studie in verband werd gebracht met een verhoogd risico op hoge frequentie gehoorverlies. De onderzoekers vonden geen verband tussen de duur van het luisteren en gehoorverlies, maar wel tussen de frequentie van gebruik per week en gehoorschade. Aangezien deze kinderen nog geen blootstelling hebben gehad aan geluidsniveaus zoals die in clubs of op festivals voorkomen, lijkt het aannemelijk dat het gebruik van muziekspelers met oordopjes een rol speelt bij vroegtijdige gehoorschade. Dit benadrukt het belang van vroegtijdige voorlichting en begeleiding, ook al in de basisschoolleeftijd.
Richtlijnen en preventieve adviezen voor de praktijk
Voor huisartsen is het van belang signalen van gehoorschade tijdig te herkennen. Onderstaand enkele handvatten voor consultatie:
Diagnostiek en behandeling
- Anamnese en inspectie zijn eerste stappen bij gehoorklachten;
- Verwijzing naar de KNO-arts is aangewezen bij vermoeden van chronische tinnitus of structurele schade;
- Uitleg en geruststelling dragen bij aan symptoomacceptatie bij tinnituspatiënten.
Bij tinnitus wordt vaak aangegeven dat er geen curatieve behandeling beschikbaar is. Toch zijn er parallellen met chronische pijn: psychologische ondersteuning, audiotherapie of medicatie kunnen bijdragen aan vermindering van klachten.
Preventie
- Adviseer het gebruik van over-ear hoofdtelefoons met goede geluidsisolatie;
- Stimuleer het instellen van een decibellimiet op mobiele apparaten;
- Bespreek het belang van geluidspauzes gedurende de dag;
- Informeer over het nut van gehoorbescherming op maat, bijvoorbeeld bij concertbezoek.
