Gehoorschade is een groeiend probleem onder zowel jongeren als volwassenen. Als huisarts ziet u steeds vaker patiënten met klachten als een piep in het oor, moeite met verstaan in gezelschap of gevoeligheid voor geluid. Gehoorschade is meestal blijvend en heeft invloed op werk, sociaal functioneren en psychisch welzijn. Kennis van oorzaken, diagnostische mogelijkheden en behandelopties is daarom van groot belang in de eerstelijnszorg.
Oorzaken van gehoorschade
Externe geluidsbronnen
Gehoorschade ontstaat wanneer de trilhaartjes in het binnenoor beschadigd raken. Vanaf 80 decibel (dB) kan geluid al schadelijk zijn, zeker bij langdurige blootstelling. Bronnen van hard geluid zijn onder meer:
- Muziek op festivals, concerten en via oortelefoons
- Lawaai op de werkvloer, zoals in de bouw of industrie
- Explosies of knallen (bijvoorbeeld vuurwerk of schoten)
Eén keer blootstelling aan een zeer hard geluid kan al directe schade veroorzaken.
Verborgen gehoorverlies
Onderzoek wijst uit dat schade ook kan optreden in de verbinding tussen haarcellen en de gehoorzenuw (synapsen), zonder dat dit zichtbaar is in een standaard audiogram. Patiënten klagen dan over moeite met verstaan in rumoerige omgevingen, terwijl er op papier sprake lijkt van een ‘normaal’ gehoor. Deze vorm van schade wordt ‘hidden hearing loss’ genoemd.
Diagnostiek en consultvoering
Anamnese
Bij vermoeden van gehoorschade is een uitgebreide anamnese essentieel. Vragen naar:
- Werkzaamheden en blootstelling aan lawaai
- Muziekgebruik (frequentie, duur, volume)
- Medische voorgeschiedenis, medicatiegebruik
- Symptomen als tinnitus, hyperacusis of vervormd horen
Diagnostische mogelijkheden
- Audiogram: eerste stap bij gehooronderzoek, maar niet altijd sensitief genoeg bij verborgen gehoorschade
- Tympanometrie: bij verdenking op middenoorproblematiek
- Electro-cochleografie (ECochG): specialistisch onderzoek voor schade aan de synapsen
- Online hoortest: voor laagdrempelige screening bij jongeren of in wachtkamercontext
Verwijs bij twijfel of bij complexe gevallen naar de KNO-arts of audioloog.
Leefstijl en risicofactoren
Gehoorschade is niet alleen gerelateerd aan lawaai. Ook andere factoren spelen mee:
- Medicatie: onder meer aminoglycosiden, chemotherapie, maar ook NSAID’s bij hoge doseringen
- Leefstijl: roken, overmatig alcoholgebruik en slechte voeding verhogen het risico
- Zuurstoftekort: bij perinatale problemen of circulatoire aandoeningen
- Genetische predispositie: verklaart waarom sommige mensen sneller gehoorschade ontwikkelen dan anderen
Het cumulatieve effect van meerdere risicofactoren wordt vaak onderschat.
Behandeling en begeleiding
Behandelopties
Eenmaal beschadigde haarcellen kunnen niet meer herstellen. De focus ligt daarom op het beperken van verdere schade en het ondersteunen bij functionele problemen:
- Hoortoestellen: bij verlies >35 dB; beperkingen blijven bestaan bij verstaan in geroezemoes
- Cognitieve gedragstherapie: bij tinnitus of geluidsovergevoeligheid
- Tinnitus-retraining-therapie: leert patiënten beter om te gaan met oorsuizen
- Gehoorbescherming: aan te raden bij herhaaldelijke blootstelling
Rol van de huisarts
- Signaleren van beginnende gehoorklachten
- Voorlichting geven over risico’s van harde muziek, werkgerelateerd lawaai en leefstijl
- Adviseren over gehoorbescherming en apps (zoals de SafeSoundApp)
- Verwijzen bij vermoeden van ernstige of complexe schade
Preventie: wat kunt u als huisarts adviseren?
Preventie is de sleutel. Adviseer patiënten:
- Gebruik van oordoppen met muziekfilter bij concerten
- Afstand houden tot geluidsbronnen (minimaal 2 meter binnen, 10 meter buiten)
- Instellen van volumebegrenzers op apparaten
- Geluidspauzes inlassen bij langdurige blootstelling
- Gehoor jaarlijks laten controleren bij verhoogd risico
Voor jongeren en ouders is het belangrijk te benadrukken dat schade zich opbouwt en pas jaren later merkbaar kan worden.
Veelgestelde vragen
1. Hoe herken ik verborgen gehoorschade als het audiogram normaal is?
Verborgen gehoorschade uit zich vooral in situaties met veel achtergrondgeluid. Let op klachten als moeite met verstaan in gezelschap, tinnitus of verhoogde luisterinspanning. Bij twijfel kan verwijzing naar een audiologisch centrum of KNO-arts voor verdere diagnostiek (zoals ECochG) zinvol zijn.
2. Wanneer is verwijzing naar de KNO-arts of audioloog nodig?
Verwijs bij:
- Progressief gehoorverlies
- Tinnitus die langer dan een paar weken aanhoudt
- Asymmetrisch gehoorverlies
- Verdenking op medische oorzaken (bijv. ototoxiciteit)
- Aanhoudende klachten ondanks normaal audiogram
3. Hoe bespreek ik preventie bij jongeren zonder belerend over te komen?
Gebruik begrijpelijke voorbeelden (zoals een piep na een festival) en benadruk dat gehoorschade vaak ongemerkt begint. Leg uit dat gehoorbescherming niet alleen beschermt, maar ook zorgt dat muziek nog goed klinkt. Noem het dragen van oordoppen als iets normaals en bespreek apps zoals SafeSound als hulpmiddel.
