ADHD bij volwassenen kan leiden tot aanzienlijke uitdagingen in het dagelijks leven. Lees hier over diagnostiek, consultatie, behandelopties en veelgestelde vragen voor huisartsen.
ADHD is een neurobiologische aandoening die vaak in de kindertijd begint en bij veel patiënten ook in de volwassenheid blijft bestaan. De kernsymptomen – aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit – kunnen een aanzienlijke impact hebben op het functioneren. Dit artikel behandelt de diagnostische criteria, de rol van de huisarts en de verschillende behandelopties.
Herkenning en consultatie
Symptomen en diagnostische criteria
Volgens de DSM-5 moet een volwassene voldoen aan minimaal vijf symptomen binnen de domeinen aandachtstekort en/of hyperactiviteit-impulsiviteit. De symptomen moeten al sinds de kindertijd aanwezig zijn en een negatieve invloed hebben op het functioneren.
Veelvoorkomende klachten bij volwassenen met ADHD:
- Concentratieproblemen, moeite met taken afronden
- Vergeetachtigheid in dagelijkse bezigheden
- Impulsief gedrag, zoals onderbreken van gesprekken
- Innerlijke rusteloosheid
- Moeilijkheden bij het organiseren van werk en leven
De huisarts speelt een belangrijke rol in de eerste herkenning van deze klachten. Indien ADHD wordt vermoed, volgt een uitgebreide anamnese.
Diagnostisch onderzoek
Eerste stap: Anamnese en vragenlijsten
Een uitgebreide anamnese is essentieel bij de diagnostiek. Hierbij wordt gekeken naar de klachten in de kindertijd en de impact op het huidige functioneren. Vragenlijsten zoals de ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) kunnen hierbij helpen.
Daarnaast is het belangrijk om comorbiditeiten te screenen. ADHD komt vaak voor in combinatie met angststoornissen, depressie, verslavingsproblematiek en slaapproblemen.
Differentiële diagnostiek
De symptomen van ADHD overlappen met andere psychische aandoeningen, zoals:
- Depressie: concentratieproblemen en motivatieverlies
- Angststoornissen: onrust en prikkelbaarheid
- Autismespectrumstoornis: sociale communicatieproblemen
- Persoonlijkheidsstoornissen: impulsief gedrag en emotieregulatieproblemen
Om ADHD vast te stellen, moet worden uitgesloten dat de symptomen volledig verklaard worden door een andere aandoening.
Diagnostische instrumenten
Er zijn verschillende diagnostische interviews beschikbaar, waaronder:
- DIVA 2.0: een Nederlandstalig semigestructureerd interview gebaseerd op DSM-5-criteria.
- CAADID: een gestructureerd Engelstalig interview dat ADHD in de kindertijd en volwassenheid beoordeelt.
- WRI (Wender-Reimherr Interview): kijkt specifiek naar ADHD bij volwassenen, gebaseerd op de Utah-criteria.
De huisarts kan een verwijzing overwegen naar een specialist indien verdere diagnostiek nodig is.
Behandelopties
Medicamenteuze behandeling
De eerste keus bij farmacologische behandeling is methylfenidaat. Andere opties zijn dexamfetamine of atomoxetine. De effectiviteit van medicatie moet regelmatig worden geëvalueerd op effect en bijwerkingen.
Psychologische en gedragsmatige interventies
Naast medicatie kunnen ook niet-medicamenteuze behandelingen effectief zijn, zoals:
- Cognitieve gedragstherapie (CGT): helpt bij het ontwikkelen van strategieën om symptomen te beheersen.
- Coaching: ondersteuning bij organisatie en planning.
- Leefstijlinterventies: regelmaat, slaap en voeding kunnen invloed hebben op de ernst van de symptomen.
Leefstijl en ondersteuning
Het aanmoedigen van een gezonde leefstijl, zoals voldoende slaap, lichaamsbeweging en stressmanagement, kan helpen bij het beheersen van ADHD-symptomen. Ondersteuning vanuit de omgeving en psycho-educatie zijn eveneens belangrijk.
Veelgestelde vragen
1. Hoe onderscheid ik ADHD bij volwassenen van andere psychische stoornissen?
Het is belangrijk om een gedetailleerde anamnese af te nemen en differentiële diagnoses te overwegen. ADHD begint in de kindertijd en is een chronische aandoening, terwijl veel andere psychische aandoeningen later ontstaan en episodisch verlopen.
2. Wanneer moet ik doorverwijzen naar een specialist?
Verwijzing is aangewezen als:
- De diagnose onduidelijk blijft.
- Er sprake is van complexe comorbiditeit.
- Behandeling met medicatie overwogen wordt, maar specialistische begeleiding nodig is.
3. Welke screeningsinstrumenten kan ik als huisarts gebruiken?
De ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) is een korte screeningsvragenlijst die een eerste indicatie kan geven. Bij een positieve uitslag kan aanvullend diagnostisch onderzoek worden overwogen.
