Sebastian Buurma herinnert zich een gesprek met een AIOS die maar niet begreep waarom het gesprek met een bepaalde patiënt niet wilde vlotten. De patiënt werd iedere keer boos tijdens het gesprek waardoor het consult ook voor de zorgverlener moeizaam verliep. Buurma: ‘We hebben samen naar de situatie gekeken en die boosheid ontleed. We hebben gekeken naar alle mogelijke oorzaken die zijn boosheid zou kunnen verklaren, maar die waren er niet. Onder die boosheid bleek angst te zitten die gemaskeerd werd. Daarom ontvlamde hij iedere keer weer.’
Bewust toepassen
Het is een voorbeeld van hoe emotionele intelligentie een rol kan spelen tijdens een artsenconsult. Onder emotionele intelligentie verstaat Buurma de vaardigheid om emoties in jezelf en anderen te herkennen, te begrijpen en te reguleren. Alleen kennis van emotionele intelligentie is dus onvoldoende, benadrukt Buurma. ‘Je moet deze techniek ook bewust kunnen toepassen op het juiste moment. Deze zorgverlener had tijdens het consult bijvoorbeeld samen met de patiënt de boosheid kunnen onderzoeken om er vervolgens samen achter te komen dat er angst onder zat. Verder had hij ook kunnen reflecteren op zijn eigen gedrag, hoe hij zelf reageerde en wat voor een effect dat had op de patiënt. Als je bijvoorbeeld overweldigd raakt door de emoties van de ander, straal je dat uit en geef je de patiënt geen fijne ruimte om zijn verhaal te doen.’
Alleen woorden
Maar deze arts was vooral bezig met de boosheid en het officiële communicatieprotocol waar zorgverleners veel mee werken, meent Buurma. En dat kan juist irritatie oproepen. Want mensen en emoties liggen niet vast. ‘Ik merk dat zelf soms ook als ik bij een arts ben’ vervolgt hij. ‘Dan denk ik: begrijp je me echt? Of zijn het alleen maar woorden waarmee ik me als patiënt begrepen zou moeten voelen?’
Topsport carrière
Buurma studeerde sport- en prestatiepsychologie en heeft enkele jaren op hoog niveau geracet. Samen met Vincent Siderius, ook sportpsycholoog, richtte hij in 2016 Emotiplus op. Beide professionals richten zich op en geven trainingen over het toepassen van praktische technieken voor (top)sporters. Zoals het omgaan met druk, tegenstanders, het team en het leren van en omgaan met fouten. ‘En we zagen dat de gemene deler daarbij was dat er heel veel emoties bij komen kijken’ licht hij toe. ‘Daarom is het ontwikkelen en toepassen van emotionele intelligentie de rode draad geworden in onze trainingen.’
Interesse vanuit de zorg
Buurma en Siderius richten zich nu ook op zorgverleners omdat ze merkten dat er vanuit die hoek veel interesse is voor hun trainingen. ‘In de zorg speelt mentale weerbaarheid natuurlijk een grote rol’ vervolgt Buurma. ‘En er is een groot tekort aan personeel wat leidt tot burn-outs en stressgerelateerde klachten. Het is bewezen dat mensen die emotioneel intelligent zijn minder last hebben van dit soort klachten. En ze hebben meer plezier in hun werk.’
Nuttige informatie
Emoties bevatten veel nuttige informatie die jezelf en anderen verder kan brengen, volgens Buurma. Emoties zijn er met een reden, ze komen je iets vertellen. Veel trainingen op dit vlak richten zich alleen op fysieke verlichting of op het onderdrukken van (onaangename) emoties, meent hij. ‘Als je je bijvoorbeeld teleurgesteld voelt, dan is een ontspanningsoefening niet de oplossing. Daarmee pak je alleen het symptoom aan maar niet de oorzaak. Teleurstelling gaat over verwachtingen die niet waar worden gemaakt. Dus moet je die verwachtingen misschien bijstellen omdat ze niet realistisch zijn. Of extra werk verzetten zodat je de volgende keer wel je doelstellingen haalt.’
Mindfulness
Ook met een populaire methode als mindfullness werk je niet aan het effectief benutten van je emotionele intelligentie, vindt hij. ‘Met het laten zijn van je emoties, zie je ze alleen beter. Je bent pas bezig met het toepassen van emotionele intelligentie als je vanuit die ruimte concrete stappen onderneemt om je emoties te leren begrijpen. We zeggen vaak dat mindfulness een mooi voorzetje is naar emotionele intelligentie.’
Emoties ontleden
Het ontleden van je emoties is essentieel om ze te begrijpen en om er actie op te kunnen nemen. Elk vervelend gevoel stress noemen, is een reflex die er bijvoorbeeld de laatste jaren bij veel mensen is ingeslopen, licht Buurma toe. ‘Terwijl stress eigenlijk geen emotie is maar een vangnet voor veel verschillende emoties. Zoals twijfel, frustratie of overweldiging. Als je zegt dat je gestrest bent, spreek je in algemeenheden. Daarom adviseren wij: kijk eens of je stress een andere naam kunt geven. Wat speelt er nou echt? Is het overweldiging, dan betekent dat misschien dat je moet gaan prioriteren of delegeren. Voel je je onzeker? Heeft dat te maken met je zelfbeeld? Dan moet je wellicht daarmee aan de slag.’
Trainingen
In de trainingen voor zorgverleners nemen Buurma en Siderius onder meer via casuïstiek diverse situaties onder de loep. Waarom gingen drie van de vier consulten wel goed en de vierde niet? Waarom ontvlamde die patiënt in een keer terwijl je dat niet zag aankomen? Waren er van tevoren misschien toch signalen aanwezig? En hoe kun je dat een volgende keer voorkomen? ‘Als je leert op basis van het verleden, kun je dat meenemen naar de toekomst’ vervolgt Buurma.
Emoties sturen
Bovendien hoeven emoties je niet te overweldigen. Je kunt ze zelf sturen, reguleren en aanpassen. ‘Als je mensen vraagt om te denken aan een belangrijk verlies in hun leven, worden ze meestal vanzelf al wat verdrietiger of teneergeslagen’ geeft Buurma als voorbeeld. ‘Daar verander je dus de emotie mee en dat kun je ook de andere kant op doen. Maar daarvoor is het wel van belang dat je weet waar jij je het beste bij voelt en het lekkerste mee werkt.’
Voor iedereen anders
Buurma weet bijvoorbeeld dat als hij een lezing moet geven hij dat beste kan als hij zich geïnspireerd voelt. Als hij er niet zo’n zin in heeft en zich niet zo voelt, probeert hij dat gevoel op te wekken met eigen strategieën. ‘Maar dat kan voor iedereen anders zijn’ vervolgt hij. ‘Sommige mensen functioneren het beste als ze zich een beetje gespannen voelen. Ook om de gewenste emotie op te roepen, bestaan geen vaste regels. Voor de een is dat een liedje, voor een ander een foto of een cognitieve strategie. Dat is juist de magie. Iedereen heeft zijn eigen emoties en zijn eigen gevoelens daarbij. Maar als je met emotionele intelligentie wilt werken, moet je wel eerst weten wat je nu voelt, hoe je je zou willen voelen en hoe je daar komt.’
