Casus: Differentiatie tussen overgangsklachten en psychische aandoeningen

Patiënte: Sandra, 49 jaar

Sandra, een 49-jarige vrouw, zoekt hulp bij een psychiater vanwege toenemende psychische klachten die haar dagelijks functioneren beïnvloeden. Ze werkt als lerares en heeft een druk gezin met twee tienerkinderen.

Klachten

1. Stemmingswisselingen: Sandra ervaart frequente en intense stemmingswisselingen, variërend van prikkelbaarheid tot verdriet.
2. Angst en paniekaanvallen: Ze heeft last van plotselinge paniekaanvallen en een constant gevoel van onrust.
3. Slaapproblemen: Ze heeft moeite met inslapen en wordt vaak ’s nachts wakker, wat leidt tot chronische vermoeidheid.
4. Concentratieproblemen: Ze merkt dat ze zich moeilijk kan concentreren en vergeetachtig is.
5. Somberheid: Sandra voelt zich vaak somber en heeft weinig energie of interesse in activiteiten die ze vroeger leuk vond.

Consult bij de psychiater

Tijdens het consult bespreekt Sandra haar klachten en geeft aan dat ze zich overweldigd en uitgeput voelt. Ze maakt zich zorgen dat ze mogelijk een burn-out of depressie heeft. De psychiater besluit een uitgebreide evaluatie uit te voeren, rekening houdend met zowel psychologische als hormonale factoren.

Evaluatie en diagnosestelling

1. Anamnese: De psychiater verzamelt gedetailleerde informatie over Sandra’s medische geschiedenis, familiegeschiedenis, leefstijl en huidige stressfactoren.
2. Symptoomanalyse: Een nauwkeurige analyse van haar symptomen om de aard, duur en intensiteit van de klachten te begrijpen.
3. Hormonaal onderzoek: Overweging van de mogelijkheid dat hormonale veranderingen, zoals de menopauze, bijdragen aan haar klachten. De psychiater vraagt een bloedonderzoek aan om haar hormonale status te controleren.

Differentiatie van klachten

1. Burn-out

• Kenmerken: Uitputting, cynisme, en verminderde professionele bekwaamheid.
• Relatie met overgang: Hormonale schommelingen kunnen stress verergeren, wat kan bijdragen aan burn-out symptomen.

2. Depressie

• Kenmerken: Aanhoudende somberheid, verlies van interesse, veranderingen in eet- en slaappatronen, gevoelens van waardeloosheid.
• Relatie met overgang: Verminderde oestrogeenniveaus kunnen bijdragen aan depressieve symptomen.

3. Paniek/angststoornis

• Kenmerken: Frequente paniekaanvallen, overmatige zorgen, fysieke symptomen zoals hartkloppingen.
• Relatie met overgang: Hormonale veranderingen kunnen angst en paniekaanvallen verergeren.

4. Psychologische transitie

• Kenmerken: Emotionele en psychologische aanpassing aan levensveranderingen.
• Relatie met overgang: De menopauze kan een significante transitieperiode zijn, met psychologische impact.

5. Levensfasegerelateerde klachten

• Kenmerken: Problemen gerelateerd aan specifieke levensfasen zoals opvoeding van tieners, ouder worden.
• Relatie met overgang: De menopauze valt vaak samen met andere levensfase-uitdagingen, wat klachten kan verergeren.

6. Hormonale oorzaken

• Kenmerken: Symptomen zoals opvliegers, nachtelijk zweten, vaginale droogheid.
• Relatie met overgang: Direct gerelateerd aan hormonale veranderingen tijdens de menopauze.

Behandelopties en verwijzing

Zelf behandelen

• Psychotherapie: Cognitieve gedragstherapie (CGT) om angst en depressie aan te pakken.
• Medicatie: Antidepressiva of anxiolytica, indien nodig.
• Leefstijlaanpassingen: Advies over voeding, lichaamsbeweging en stressmanagement.
• Ondersteuning: Groepstherapie of ondersteuning bij levensfaseveranderingen.

Doorverwijzen

• Gynaecoloog: Voor hormonale evaluatie en mogelijke hormoontherapie als hormonale oorzaken worden bevestigd.
• Endocrinoloog: Bij complexe hormonale disbalans.
• Cardioloog: Als er sprake is van hartkloppingen of andere cardiovasculaire symptomen.
• Psycholoog: Voor aanvullende psychotherapeutische ondersteuning.

Besluit en behandelplan

Na het ontvangen van de bloedonderzoekresultaten, die lage oestrogeenniveaus aantonen, bevestigt de gynaecoloog de diagnose van menopauze. Sandra’s behandeling wordt een combinatie van hormoontherapie, voorgeschreven door de gynaecoloog, en psychotherapie, begeleid door de psychiater. Deze geïntegreerde benadering helpt haar zowel de fysieke als de psychische symptomen van de menopauze te beheersen.

Follow-up en evaluatie

Na zes maanden komt Sandra terug voor een follow-up consult. Ze rapporteert significante verbeteringen in haar stemming, slaap en algehele welzijn. De gecombineerde behandeling van hormoontherapie en psychotherapie blijkt effectief te zijn geweest.

Conclusie

Psychiaters spelen een cruciale rol bij het onderscheiden van overgangsklachten van andere psychische aandoeningen. Een holistische benadering, waarbij zowel hormonale als psychologische factoren in overweging worden genomen, is essentieel voor een effectieve diagnose en behandeling. Nauwe samenwerking met andere specialisten zoals gynaecologen en endocrinologen kan de patiëntenzorg optimaliseren.