Verband tussen diabetes type 2 en dementie
De vergrijzing van de bevolking leidt tot een stijgende prevalentie van dementie. Hoewel verschillende behandelingen de progressie tijdelijk kunnen afremmen, ontbreekt een genezende therapie. Daarbij komt dat het ontwikkelen en goedkeuren van nieuwe geneesmiddelen vaak jarenlang duurt en hoge kosten met zich meebrengt. Om deze redenen wordt steeds vaker gekeken naar bestaande middelen die mogelijk een bijkomend positief effect hebben op cognitieve achteruitgang.
Type 2 diabetes wordt al langer in verband gebracht met een verhoogd risico op dementie. Dit komt mogelijk door overlappende biologische processen, zoals chronische ontsteking en verstoorde insulinewerking in de hersenen. Het is daarom aannemelijk dat middelen die deze processen beïnvloeden ook het risico op dementie kunnen verlagen.
Opzet en resultaten van het recente onderzoek
Een grootschalige observationele studie, gepubliceerd in JAMA Neurology, onderzocht gegevens van ruim 92.000 personen van 50 jaar en ouder met type 2 diabetes. De onderzoekers vergeleken gebruikers van twee typen glucoseverlagende medicatie met gebruikers van andere tweede-lijns diabetesmiddelen:
- GLP-1 receptoragonisten (GLP-1RA’s), zoals Ozempic en Wegovy
- SGLT2-remmers (SGLT2i’s), zoals Jardiance
Belangrijkste bevindingen
- Gebruik van GLP-1RA’s ging gepaard met een 33% lager risico op het ontwikkelen van dementie.
- Gebruik van SGLT2i’s werd geassocieerd met een 43% lager risico.
- Andere diabetesmiddelen lieten geen significante daling in risico zien.
De studie keek naar meerdere vormen van dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, frontotemporale dementie en Lewy body dementie.
Mogelijke werkingsmechanismen
Hoewel het exacte werkingsmechanisme nog niet volledig begrepen wordt, wijzen de auteurs van het onderzoek op verschillende hypotheses:
GLP-1RA’s
- Vermindering van neuro-inflammatie
- Verbetering van insulinesignalering in het brein
- Stimulatie van neurogenese
SGLT2-remmers
- Verbetering van de doorbloeding van de hersenen
- Vermindering van oxidatieve stress
- Verhoging van mitochondriale activiteit
Beide middelen dragen bovendien bij aan een betere metabole en vasculaire gezondheid, factoren die van belang zijn voor cognitief functioneren. Sommige studies suggereren ook dat deze middelen een rol spelen bij de afname van amyloïde- en tau-eiwitten in het brein — eiwitten die kenmerkend zijn voor Alzheimer.
Beperkingen van het onderzoek en vervolgvragen
Ondanks de veelbelovende resultaten is voorzichtigheid geboden. Een aanvullende meta-analyse in hetzelfde tijdschrift vond enkel een statistisch significante risicodaling bij GLP-1RA’s, niet bij SGLT2i’s. De gemiddelde studieduur van beide onderzoeken was bovendien korter dan vijf jaar, terwijl dementie zich doorgaans over een langere periode ontwikkelt.
Daarnaast is het nog onduidelijk of deze effecten ook gelden voor mensen zonder diabetes. Hoewel het verminderen van insulineresistentie en ontstekingen in theorie ook buiten de diabetespopulatie voordelig kan zijn, ontbreken hierover op dit moment voldoende gegevens.
