Dicky Yee kan het zich nog goed herinneren. De dag dat zijn moeder in de spreekkamer van de arts te horen kreeg dat de kanker niet meer behandelbaar was en ze er aan zou komen te overlijden. Yee vermoedt dat zijn moeder aan zijn gezichtsuitdrukking kon zien dat de arts slecht nieuws bracht. Maar zelf had ze het nog niet gehoord omdat ze niet goed Nederlands sprak.
Zelf emotioneel
Yee vertaalde het bericht vervolgens voor haar in het Kantonees. ‘Ik weet niet meer hoe ik dat precies gedaan heb’ vertelt hij. ‘Op zo’n moment ben je zelf ook emotioneel en bezig met het verwerken van het slechte nieuws. Bovendien weet een arts vaak allerlei nuances aan te brengen in zo’n gesprek. Bijvoorbeeld: “De uitkomsten van de onderzoeken zijn slecht. Waarschijnlijk ga je overlijden aan deze ziekte.” Ik denk niet dat ik de boodschap zo tactisch en duidelijk heb overgebracht.’
Handen en voeten
Yee voelde zich als vijftienjarige verantwoordelijk voor zijn moeder. Aanvankelijk vond hij het ook fijn om voor haar te vertalen. Tijdens de ziekte van zijn moeder was hij er niet zo mee bezig. Maar achteraf, en zeker nu hij zelf geneeskunde studeert, betwijfelt hij echter of zijn moeder wel voldoende en correct is geïnformeerd. Yee spreekt zelf een aardig woordje Kantonees maar als het om het vertalen van medische termen gaat, wordt het lastig. ‘Soms kwamen we er alleen met handen en voeten uit.’ Yee vraagt zich nu af of zijn moeder wel dezelfde zorg heeft gekregen als patiënten die goed Nederlands spreken. En dan beginnen enige schuldgevoelens wel naar boven te komen, heeft hij gemerkt. ‘Al heb ik er nu, tien jaar later, wel vrede mee.’
Voldoende informatie?
Een voorbeeld is het samen met de patiënt zoeken naar passende zorg na een slechtnieuwsgesprek. Daarbij is er geen ‘beste’ behandeling maar maakt de patiënt zelf de keuze uit een aantal opties. Bijvoorbeeld om niks te doen en de ziekte voort te laten schrijden. Of om toch nog behandelingen te ondergaan die weliswaar levensverlengend zijn maar wel vervelende bijwerkingen kunnen hebben. Yee’s moeder koos voor het laatste. Maar ze kreeg wel last van agressieve bijwerkingen, zoals gevoelloze handen en voeten. Yee: ‘Ik vraag me nu af of mijn moeder wel voldoende informatie heeft gehad over die behandeling. Nu ik zelf in het ziekenhuis werk, zie ik dat artsen daar wel uitgebreid de tijd voor nemen bij patiënten die Nederlands spreken.’
Betrouwbare vertaling
Yee pleit voor het vaker inzetten van tolken in de gezondheidzorg. Zeker als het gaat om slecht nieuwsgesprekken of (de keuze voor) complexe behandelingen. ‘Iedereen die zorg krijgt, heeft het recht om te weten wat de behandeling precies inhoudt en wat de risico’s zijn’ benadrukt hij. ‘En het gebeurt nog regelmatig dat kinderen in zulke moeilijke situaties medische gesprekken vertalen. Dat kan echt niet, dat is voor het kind een te grote belasting.’ Een andere reden om voor een professionele tolk te kiezen, is dat je dan ook als zorgverlener weet dat de informatie die je geeft correct wordt doorgegeven. Yee: ‘Je weet niet hoe betrouwbaar de vertaling van een familielid is. En of mensen zich gerustgesteld voelen.’
Andere regels
Yee weet dat het inhuren van een tolk niet altijd makkelijk is. Je moet een tolk van tevoren boeken en dat kost extra tijd. Bovendien is deze zorg niet gecentraliseerd, in iedere regio en bij iedere zorginstelling gelden andere regels. En die regels veranderen regelmatig en kunnen lastig zijn, weet hij. ‘Zo wordt er soms onderscheid gemaakt tussen ondersteuning voor mensen zonder en met een tijdelijke verblijfsvergunning.’ Toch zouden zorgverleners die moeite moeten doen, vindt Yee. ‘Gaat het om een gebroken arm, dan is dat niet zo nodig. Maar in andere gevallen levert de inzet van een tolk, zowel voor patiënten als zorgverleners, veel op.’
Yee geeft regelmatig interviews over het onderwerp en spreekt als ervaringsdeskundige op congressen. Hij is ook een van de sprekers op het congres cultuursensitieve zorg in juni.
