Dopinggebruik brengt aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich mee. Huisartsen spelen een cruciale rol bij de herkenning, diagnose en begeleiding van patiënten met dopinggerelateerde klachten. Dit artikel bespreekt de risico's en de aanpak binnen de huisartsenpraktijk.
Dopinggebruik is niet alleen een probleem binnen de topsport, maar ook onder recreatieve sporters. Naar schatting gebruiken ongeveer 164.000 Nederlanders van 15 jaar en ouder jaarlijks dopingmiddelen. Dit varieert van anabole steroïden tot stimulerende middelen zoals amfetaminen en schildklierhormonen. De motivatie voor het gebruik ligt vaak in het verkrijgen van een gespierder uiterlijk of een lager vetpercentage. Hoewel gebruikers zich bewust zijn van mogelijke risico’s, wegen zij deze niet altijd even zwaar.
Voor huisartsen is het van belang om dopinggebruik te herkennen, de mogelijke gezondheidsklachten te diagnosticeren en, waar nodig, door te verwijzen naar specialisten. Dit artikel belicht de gezondheidsrisico’s en geeft richtlijnen voor de huisarts bij de behandeling van patiënten die doping gebruiken.
Gezondheidsrisico’s van dopinggebruik
Korte en lange termijn effecten
Dopinggebruik kan uiteenlopende gezondheidsschade veroorzaken. De effecten zijn afhankelijk van het type middel, de dosering en de duur van het gebruik. De schade kan variëren van cardiovasculaire problemen tot psychische stoornissen.
- Cardiovasculaire risico’s: Het gebruik van stimulerende middelen zoals DMAA en amfetaminen kan leiden tot hartritmestoornissen, verhoogde bloeddruk en zelfs hartinfarcten.
- Kankerverwekkende eigenschappen: Bepaalde dopingmiddelen, zoals anabole steroïden, verhogen het risico op lever- en prostaatkanker.
- Psychische klachten: Amfetaminen en steroïden kunnen leiden tot depressie, agressief gedrag en suïcidale gedachten.
- Hormonale verstoringen: Bij mannen kan langdurig gebruik van anabole steroïden leiden tot testiculaire atrofie en onvruchtbaarheid, terwijl vrouwen te maken kunnen krijgen met een verstoorde menstruatiecyclus en vermannelijking van fysieke kenmerken.
Zelfgerapporteerde klachten
Volgens de Leefstijlmonitor ervaart 5% van de dopinggebruikers gezondheidsproblemen. Daarnaast worden jaarlijks meldingen gedaan bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) over gezondheidsklachten na dopinggebruik. Veelvoorkomende klachten zijn:
- Misselijkheid en braken
- Duizeligheid en hoofdpijn
- Hartritmestoornissen
- Psychische klachten zoals angst en agressie
Het werkelijke aantal gezondheidsproblemen ligt waarschijnlijk hoger, aangezien gebruikers niet altijd de link leggen tussen hun klachten en het dopinggebruik.
De rol van de huisarts
Consult en anamnese
Een huisarts kan te maken krijgen met dopinggebruikers, zowel bewust als onbewust. Bij een vermoeden van dopinggebruik kan een gerichte anamnese waardevol zijn. Belangrijke vragen zijn:
- Welke supplementen en middelen gebruikt de patiënt?
- Wat is de reden van het gebruik?
- Ervaart de patiënt lichamelijke of psychische klachten?
- Hoe lang en in welke dosering worden de middelen gebruikt?
- Heeft de patiënt andere risicovolle gewoonten, zoals drugsgebruik?
Lichamelijk onderzoek en diagnose
Het lichamelijk onderzoek kan tekenen van dopinggebruik aan het licht brengen, zoals:
- Vergrote spieren en een laag vetpercentage
- Acne en huidproblemen
- Hoge bloeddruk
- Gynaecomastie bij mannen (borstvorming)
- Onregelmatige hartslag
Daarnaast kan laboratoriumonderzoek zinvol zijn, waarbij gekeken wordt naar hormoonspiegels, lever- en nierfunctie en cholesterolwaarden.
Behandeling en begeleiding
De huisarts kan dopinggebruikers op verschillende manieren begeleiden:
- Voorlichting en risicobewustzijn: Bespreek de mogelijke gezondheidsrisico’s zonder moraliserend te zijn. Informeer over de risico’s van vervalste producten en onbekende stoffen in supplementen.
- Gezondheidsmonitoring: Regelmatige controles van hartfunctie, leverwaarden en hormonale balans kunnen vroegtijdig complicaties opsporen.
- Doorverwijzing naar specialisten: Bij ernstige klachten kan verwijzing naar een endocrinoloog, cardioloog of psycholoog noodzakelijk zijn. De Anabolenpoli in Haarlem is een gespecialiseerd centrum voor de behandeling van anabolengebruikers.
- Leefstijladvies: Voor sporters die spieropbouw of vetverlies nastreven, kan een alternatief trainings- en voedingsplan worden opgesteld met behulp van een sportdiëtist of krachttrainer.
Doping en verborgen risico’s
Ongecontroleerde samenstelling van middelen
Onderzoek door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) laat zien dat meer dan de helft van de onderzochte afslank- en sportpreparaten illegale of niet-gedeclareerde stoffen bevat. Dit vergroot de kans op ernstige bijwerkingen.
Combinatiegebruik en verslaving
Dopinggebruikers nemen vaak meerdere middelen tegelijk, wat de risico’s vergroot. Sommigen gebruiken kalmeringsmiddelen of slaapmedicatie om bijwerkingen van stimulantia tegen te gaan. Dit verhoogt de kans op afhankelijkheid en gezondheidsproblemen.
Veelgestelde vragen
1. Hoe kan ik als huisarts dopinggebruik herkennen?
Dopinggebruik kan herkend worden door een combinatie van lichamelijke signalen (snelle spiergroei, acne, gynaecomastie) en medische klachten (hoge bloeddruk, agressie, depressie). Een open gesprek en gerichte vragen over supplementen en sportdoelen kunnen meer inzicht geven.
2. Wat moet ik doen als een patiënt doping gebruikt maar geen klachten heeft?
Voorlichting is essentieel. Bespreek de lange termijn gevolgen en de risico’s van vervalste producten. Indien de patiënt niet bereid is te stoppen, kan monitoring van de gezondheid een tussenoplossing zijn.
3. Wanneer moet ik doorverwijzen naar een specialist?
Bij ernstige hormonale verstoringen, cardiovasculaire klachten of psychische problemen is verwijzing naar een specialist noodzakelijk. De Anabolenpoli en sportartsen kunnen aanvullende zorg bieden.
