Wat is hyperhidrose?
Hyperhidrose verwijst naar overmatig zweten, een aandoening die zich manifesteert zonder een duidelijke externe oorzaak zoals warmte of fysieke inspanning. Deze aandoening kan aanzienlijke psychosociale gevolgen hebben, zoals schaamte en een verminderd zelfvertrouwen. De aandoening komt voor bij ongeveer 1-3% van de bevolking, waarvan een deel ernstige klachten ervaart en hiervoor de huisarts bezoekt.
Oorzaken en types hyperhidrose
Hyperhidrose kan worden onderverdeeld in twee typen: primaire en secundaire hyperhidrose.
Primaire Hyperhidrose
Primaire hyperhidrose treft vooral gezonde personen en ontstaat vaak in de puberteit. Deze vorm is meestal gelokaliseerd en komt het meest voor op de handen, voeten, oksels en het gezicht. Primaire hyperhidrose heeft geen onderliggende medische oorzaak en wordt vaak gerelateerd aan een overactief sympathisch zenuwstelsel. Erfelijke factoren kunnen een rol spelen.
Voor een diagnose van primaire hyperhidrose moet overmatig zweten langer dan zes maanden aanwezig zijn. Daarbij moeten er minimaal vier criteria aanwezig zijn, zoals bilaterale en symmetrische zweten, afwezigheid van nachtzweten, en het begin van symptomen vóór het 25e levensjaar.
Secundaire hyperhidrose
Secundaire hyperhidrose heeft vaak een gegeneraliseerd karakter en kan het gevolg zijn van verschillende onderliggende aandoeningen zoals metabole of endocriene stoornissen (bijvoorbeeld hyperthyreoïdie), neurologische aandoeningen, infecties, of gebruik van bepaalde medicatie (bijvoorbeeld antidepressiva). Bij vermoeden van secundaire hyperhidrose is nader onderzoek nodig om de oorzaak vast te stellen en te behandelen.
Oorzaken van secundaire gegeneraliseerde hyperhidrose
Endocrien en metabool
- Hyperthyreoïdie
- Diabetes mellitus
- Jicht
- Menopauze
- Obesitas
- Feochromocytoom (zeldzaam)
- Carcinoïdsyndroom (zeldzaam)
Infectieziekte
- Hiv
- Tuberculose
- Malaria
Neurologisch
- Ziekte van Parkinson
- Beschadiging van het ruggenmerg
- Perifeer zenuwtrauma
Medicamenteus
- Tricyclische antidepressiva
- Propranolol
- Opiaten
- SSRI’s
- Cholinesteraseremmers
- Efavirenz
Diagnostiek en consult
De huisarts kan aan de hand van een uitgebreide anamnese en lichamelijk onderzoek een inschatting maken van het type hyperhidrose en mogelijke oorzaken. Bij secundaire hyperhidrose is vaak aanvullend onderzoek nodig, zoals bloed- en urineonderzoek of beeldvorming, om onderliggende aandoeningen op te sporen. Voor primaire hyperhidrose kan een jodium-zetmeeltest helpen om de exacte locatie van de zweetklieren vast te stellen.
Behandelopties voor primaire hyperhidrose
De behandelmogelijkheden voor primaire hyperhidrose variëren, afhankelijk van de ernst en de locatie van de klachten. Huisartsen kunnen samen met de patiënt bepalen welke behandeling het beste aansluit bij diens behoeften en verwachtingen.
Topicale middelen
Voor milde gevallen kan een aluminiumchloride-oplossing (15-20%) uitkomst bieden. Dit middel vermindert zweten door de zweetklieren tijdelijk te verstoppen. Het effect is vaak van korte duur, en bijwerkingen zoals huidirritatie komen regelmatig voor.
Orale medicatie
Hoewel er geen specifieke orale medicijnen voor hyperhidrose zijn geregistreerd, kunnen anticholinergica zoals oxybutynine bij ernstige klachten worden overwogen. Deze middelen zijn echter off-label en hebben mogelijk bijwerkingen, zoals droge mond of wazig zicht.
Iontoforese
Iontoforese is een niet-invasieve behandeling waarbij handen, voeten of oksels in een waterbad worden geplaatst met een lage elektrische stroom. Dit kan helpen om de zweetproductie te verminderen. De behandeling moet regelmatig worden herhaald en is vooral effectief bij lichte tot matige hyperhidrose.
Botulinetoxine Injecties
Botulinetoxine, bekend van gebruik in cosmetische behandelingen, kan bij hyperhidrose in lage doseringen in de huid worden geïnjecteerd. Dit blokkeert tijdelijk de zenuwen die de zweetklieren aansturen. Het effect houdt enkele maanden aan en kan daarna worden herhaald. Deze behandeling is effectief, maar kan pijnlijk zijn en wordt meestal in de tweede lijn uitgevoerd.
Microgolfbehandeling
Een recentere, niet-invasieve optie voor axillaire hyperhidrose is de microgolfbehandeling. Hierbij worden zweetklieren door verhitting vernietigd. Deze techniek heeft bij veel patiënten langdurig effect en leidt tot een sterke vermindering van zweetproductie.
Chirurgie
Chirurgische ingrepen zoals sympathectomie worden alleen overwogen als andere behandelingen niet voldoende resultaat opleveren. Dit is een ingrijpende behandeling die gepaard kan gaan met complicaties, zoals compensatoir zweten op andere plekken van het lichaam.
Veelgestelde vragen
1. Hoe bepaal ik of hyperhidrose primair of secundair is?
Bij primaire hyperhidrose ligt de oorzaak niet in een andere medische aandoening en is de aandoening meestal lokaal. Secundaire hyperhidrose is vaak gegeneraliseerd en gerelateerd aan een onderliggende aandoening. Het is belangrijk om een uitgebreide anamnese en, indien nodig, aanvullend onderzoek te verrichten.
2. Welke behandelingen kan ik als huisarts zelf uitvoeren?
Als huisarts kunt u bij milde tot matige klachten topicale middelen voorschrijven of iontoforese aanbevelen. Voor injecties met botulinetoxine en microgolfbehandelingen is vaak een verwijzing naar de tweede lijn nodig.
3. Wanneer is doorverwijzing naar een specialist nodig?
Bij ernstige klachten, onvoldoende effect van eerstelijnsbehandelingen of secundaire hyperhidrose die gerelateerd kan zijn aan een andere aandoening, is doorverwijzing naar een specialist noodzakelijk. De specialist kan geavanceerdere behandelingen overwegen, zoals chirurgie of microgolftherapie.
