Valpreventie bij ouderen

Wat is valpreventie en waarom is het belangrijk?

Valpreventie richt zich op het voorkomen van valincidenten bij ouderen, een probleem dat grote gevolgen heeft voor de zelfredzaamheid, kwaliteit van leven en de zorgkosten. Een val wordt gedefinieerd als het plotseling en onvrijwillig op de grond terechtkomen, ongeacht of er letsel optreedt. Voor ouderen kunnen valpartijen echter leiden tot blijvend letsel, verlies van zelfstandigheid en een verhoogd risico op complicaties.

In Nederland belanden jaarlijks ruim 117.000 65-plussers op de spoedeisende hulp na een valincident. Dit is slechts een klein deel van het totale aantal valongevallen, maar de directe medische kosten bedroegen in 2020 al meer dan 1 miljard euro. Met de toenemende vergrijzing wordt het steeds belangrijker om een structurele aanpak te ontwikkelen.

Risicofactoren voor vallen

Ouderen hebben een verhoogd risico op vallen door diverse factoren. Dit zijn zowel lichamelijke, omgevingsgebonden als gedragsmatige oorzaken. Veelvoorkomende risicofactoren zijn:

• Verminderde balans en spierkracht
• Medicatiegebruik dat duizeligheid veroorzaakt
• Slechte verlichting in huis
• Losliggende kleedjes of gladde vloeren
• Onveilige schoenen of sloffen

Daarnaast speelt het gedrag van de oudere zelf ook een rol, zoals overmoed of onvoldoende inzicht in de eigen fysieke beperkingen.

Rol van de huisarts bij valpreventie

Huisartsen hebben een centrale rol bij valpreventie. Zij zijn vaak het eerste aanspreekpunt en kunnen zowel preventief als curatief handelen. De belangrijkste taken van de huisarts zijn:

1. Screening van valrisico

Huisartsen en praktijkondersteuners kunnen ouderen screenen op een verhoogd valrisico. Dit kan aan de hand van vragenlijsten of specifieke tests, zoals de Time Up and Go-test. Hierbij wordt gekeken naar mobiliteit, balans en kracht.

2. Anamnese en diagnose

Bij een valincident is het belangrijk om na te gaan wat de oorzaak is. Tijdens de anamnese worden factoren zoals medicatiegebruik, eerdere valpartijen en omgevingsfactoren besproken. Op basis hiervan kan een diagnose worden gesteld.

3. Behandelopties en doorverwijzing

Een huisarts kan ouderen doorverwijzen naar een fysiotherapeut voor beweeginterventies, zoals valpreventietraining. Ook kan de huisarts adviezen geven over het aanpassen van de leefstijl, zoals meer lichaamsbeweging en het optimaliseren van de voeding.

4. Medicatiebeoordeling

Een periodieke medicatiebeoordeling helpt om bijwerkingen, zoals duizeligheid of verminderde coördinatie, te identificeren. Indien nodig kan de medicatie worden aangepast om het valrisico te verkleinen.

Praktische tips voor valpreventie

• Creëer een veilige omgeving: Verwijder losliggende kleedjes, zorg voor goede verlichting en gebruik antislipmateriaal in de badkamer.
• Stimuleer beweging: Activiteiten zoals balans- en spierkrachttraining zijn bewezen effectief in het verminderen van valrisico’s.
• Beoordeel regelmatig de gezondheid: Controleer op onderliggende oorzaken zoals bloeddrukproblemen of zichtbeperkingen.
• Betrek mantelzorgers: Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het signaleren van risico’s en het aanpassen van de omgeving.

Veelgestelde vragen

1. Hoe weet ik of een patiënt een verhoogd valrisico heeft?

Het is belangrijk om risicofactoren te screenen tijdens reguliere controles, vooral bij patiënten van 65 jaar en ouder. Let op signalen zoals moeilijkheden met lopen, evenwichtsproblemen en een geschiedenis van eerdere valpartijen.

2. Wat kan ik adviseren bij medicatie die het valrisico verhoogt?

Een medicatiebeoordeling kan helpen bij het identificeren van risicovolle middelen. Overweeg aanpassingen in overleg met een apotheker en bespreek alternatieven met de patiënt.

3. Zijn er specifieke beweegprogramma’s die ik kan aanbevelen?

Ja, er zijn erkende beweegprogramma’s zoals Otago en In Balans die speciaal zijn ontwikkeld voor valpreventie. Deze programma’s richten zich op het verbeteren van balans en spierkracht bij ouderen.