Slaap en pijn bij de ziekte van Crohn
Een aanzienlijk deel van de mensen met de ziekte van Crohn ervaart langdurige slaapproblemen. Meer dan de helft van de patiënten met inflammatoire darmziekten (IBD) rapporteert een slechte slaapkwaliteit, met als gevolg vermoeidheid, verminderde dagelijkse functioneren en toename van ziektelast. Onderzoek wijst uit dat dergelijke vermoeidheid ook het risico op opvlammingen, ziekenhuisopnames en chirurgische ingrepen vergroot.
Hoewel het verbeteren van slaapgewoonten — zoals het vermijden van schermgebruik voor het slapengaan of een vast slaap-waakritme — enige verlichting kan geven, is dat bij chronische slapeloosheid vaak niet voldoende. In dergelijke gevallen is een meer gerichte interventie noodzakelijk.
Onderzoek: CGT bij Crohn en slapeloosheid
Tijdens Digestive Disease Week (DDW) 2025 werd een pilotstudie gepresenteerd over de inzet van cognitieve gedragstherapie bij patiënten met Crohn en slapeloosheid. Deze studie werd uitgevoerd in het IBD-centrum van Dartmouth Hitchcock Medical Center.
Opzet van het onderzoek
Van de 41 geïncludeerde deelnemers (voornamelijk vrouwen van middelbare leeftijd), voltooiden 26 personen het volledige traject. De deelnemers werden willekeurig verdeeld in een interventiegroep en een controlegroep (wachtlijst). De interventiegroep volgde vijf wekelijkse sessies van 45 minuten, waarin onderdelen zoals slaaprestrictie, stimuluscontrole, ontspanningstechnieken en cognitieve herstructurering aan bod kwamen. De sessies waren afgestemd op de specifieke behoeften van Crohnpatiënten, met aandacht voor vermoeidheid en pijnbeleving.
Dagelijkse slaapdagboeken, vragenlijsten, slaapmetingen en een pijntolerantietest maakten onderdeel uit van de evaluatie. Daarnaast werd biologisch materiaal verzameld voor analyse van ontstekingsparameters.
Resultaten: Slaap, pijn en ziekteactiviteit
Verbeteringen in slaapklachten
Patiënten die CGT ontvingen, lieten een significante afname zien in hun score op de Insomnia Severity Index: een daling van meer dan 10 punten, tegenover minder dan 1 punt in de controlegroep. Hoewel CGT geen merkbare invloed had op de totale slaapduur of het aantal nachtelijke onderbrekingen, werd er wel vooruitgang geboekt in het sneller inslapen en minder lang wakker liggen tijdens de nacht.
Vermindering van pijn en ziektesymptomen
Ook op het gebied van pijn en ziekteactiviteit waren de uitkomsten positief. De gemiddelde ziektescore daalde van 23,87 naar 17,05 over een periode van één maand. Pijnintensiteit daalde van 4,04 naar 3,1, en de mate waarin pijn het dagelijks leven beïnvloedde verminderde eveneens merkbaar.
Deze bevindingen zijn in lijn met eerder onderzoek naar CGT in andere patiëntgroepen met chronische pijn. Een interessant bijkomend effect was de verbetering van de diepe slaapfase, wat mogelijk bijdraagt aan de algehele herstelfunctie van slaap.
Psychosociale effecten
Naast lichamelijke symptomen werden ook psychologische klachten zoals angst en depressie gunstig beïnvloed. Ontstekingswaarden zoals CRP en fecale calprotectine bleven daarentegen onveranderd.
Implicaties voor de huisartspraktijk
Hoewel het hier om een kleinschalige pilot gaat, geeft de studie een eerste aanwijzing dat CGT een waardevolle aanvulling kan zijn op de standaardzorg voor patiënten met Crohn. De interventie is relatief kortdurend, goed te structureren en kan door psychologen worden uitgevoerd in samenwerking met de huisarts of MDL-arts.
Voor patiënten bij wie slapeloosheid een blijvend probleem vormt en waarbij medicamenteuze slaapmiddelen geen duurzame oplossing bieden, kan CGT uitkomst bieden. Ook de vermindering van pijn en psychosociale belasting maakt het een interessante benadering binnen de bredere context van chronische zorg.
Tot slot
De resultaten van dit onderzoek onderstrepen het belang van een integrale benadering bij de behandeling van Crohn, waarin aandacht is voor zowel lichamelijke als psychische componenten. Verdere grootschalige studies zijn nodig, maar vooralsnog lijkt cognitieve gedragstherapie een waardevolle behandeloptie voor huisartsen om mee te nemen in het gesprek met patiënten die kampen met slaapproblemen en pijn bij Crohn.
