Wat huisartsen moeten weten over eczeem
Chronisch eczeem, en in het bijzonder constitutioneel eczeem, is een veelvoorkomende huidaandoening in Nederland. Jaarlijks worden ruim 430.000 mensen behandeld voor deze erfelijke vorm van eczeem, die zich kenmerkt door terugkerende periodes van jeuk, roodheid en huidbeschadiging. Hoewel goede behandelopties beschikbaar zijn, ervaren veel patiënten langdurige klachten doordat adviezen ontbreken, onduidelijk zijn of tegenstrijdig worden gegeven.
De rol van de huisarts bij eerste beoordeling
In de eerste lijn is het belangrijk om eczeem tijdig te herkennen, vooral omdat het ziektebeeld zich wisselend presenteert. De patiënt kan tijdelijk weinig klachten hebben, maar ook plotselinge opvlammingen doormaken. Juist in die wisselende fase is goede voorlichting belangrijk.
Tijdens de anamnese is het essentieel om gericht te vragen naar:
- Het patroon van de klachten (intermitterend of continu)
- Uitlokkende factoren zoals stress, temperatuurwisselingen, zeepgebruik of kleding
- Slaapproblemen door jeuk
- Belemmeringen in het dagelijks functioneren (werk, school, sociaal leven)
Vroege herkenning voorkomt langdurig lijden en bevordert de therapietrouw.
Veelvoorkomende knelpunten bij behandeling
Onjuiste toepassing van medicatie
Een veelvoorkomend probleem is het onjuist voorschrijven of gebruiken van medicinale zalven. Patiënten krijgen vaak een te lage dosering mee, of zijn terughoudend in het smeren vanwege eerdere adviezen. Uitleg over het belang van voldoende en consequent aanbrengen is daarom belangrijk.
Let op bij voorschrijven:
- Bespreek de FTU (Fingertip Unit) methode om de juiste hoeveelheid aan te geven
- Geef instructies mee over hoe lang en hoe vaak gesmeerd moet worden
- Bespreek het belang van nabehandeling, ook als de huid tijdelijk rustig is
Misverstanden bij zelfzorg
Veel patiënten gebruiken hete douches om de jeuk te verlichten, terwijl dit de klachten juist verergert. Ook overmatig zeepgebruik en het dragen van synthetische kleding kan de huid irriteren. Voorlichting over dagelijkse huidverzorging kan veel klachten verminderen.
Aanbevelingen voor de patiënt:
- Kort en lauwwarm douchen
- Geen zeep of parfumhoudende producten gebruiken
- Katoenen kleding dragen
- Regelmatig hydrateren met neutrale zalven
Wanneer verwijzen naar de dermatoloog?
In sommige gevallen is verwijzing naar een medisch specialist aangewezen. Denk hierbij aan patiënten met ernstige, therapieresistente eczeem, of als er sprake is van diagnostische twijfel. Ook bij psychosociale belemmeringen door het ziektebeeld is een tweede lijn-consult waardevol.
Indicaties voor verwijzing:
- Geen verbetering na behandeling met klasse 2-3 corticosteroïden
- Frequente recidieven ondanks juiste therapie
- Vermoeden op contactallergie of andere dermatologische aandoening
- Behoefte aan systemische medicatie of lichttherapie
Dermatologen geven aan dat veel patiënten pas na jaren worden verwezen, terwijl vroege specialistische behandeling veel leed had kunnen voorkomen.
Leefstijl en begeleiding
Begeleiding speelt een centrale rol in het omgaan met eczeem. Omdat de aandoening chronisch is, helpt het om patiënten te leren wat ze zelf kunnen doen tijdens een opvlamming.
Een duidelijke uitleg over de aard van de ziekte, het verloop en de rol van leefstijl is belangrijk. Dit voorkomt teleurstellingen en vergroot de zelfredzaamheid.
Praktische adviezen voor leefstijl:
- Vermijd stressvolle situaties indien mogelijk
- Houd de nagels kort om krabben te beperken
- Adviseer over herkenning van vroege symptomen van opvlamming
- Bespreek mogelijke triggers in voeding, werk of omgeving
Ondersteunende bronnen
Voor zowel zorgverleners als patiënten is er steeds meer betrouwbare informatie beschikbaar. Een goed voorbeeld hiervan is www.eczeemwijzer.nl, een platform ontwikkeld in samenwerking met dermatologen en patiënten. Hier vinden huisartsen actuele richtlijnen, educatiemateriaal en verwijzingen naar scholingen.
Veelgestelde vragen
1. Hoe lang moet een patiënt een corticosteroïdzalf gebruiken bij een opvlamming?
Bij een acute opvlamming wordt geadviseerd dagelijks te smeren tot de huid rustig is, doorgaans 1 à 2 weken. Vervolgens kan overgegaan worden op onderhoudsbehandeling met enkele keren per week. Het is belangrijk om niet te vroeg te stoppen, omdat dit terugval kan veroorzaken.
2. Wanneer kies ik voor klasse 1, 2 of 3 corticosteroïden bij eczeem?
De keuze hangt af van de ernst en locatie van het eczeem. Voor het gezicht en huidplooien is klasse 1 of 2 vaak voldoende. Bij ernstigere vormen op de romp of ledematen kan klasse 3 worden overwogen. Start indien nodig hoger en bouw af bij verbetering.
3. Wat kan ik doen als een patiënt medicatie-ontrouw is of weinig vertrouwen heeft in zalfbehandeling?
Neem de tijd om de zorgen van de patiënt te bespreken. Leg uit hoe de zalf werkt en waarom regelmatig smeren nodig is. Gebruik visuele hulpmiddelen of verwijs naar patiënteninformatie op betrouwbare websites. Overweeg bij blijvende twijfel consultatie met een dermatoloog.
