Delier herkennen | Acute verwardheid bij ouderen

Een delier komt veel voor bij ouderen. In het ziekenhuis ontwikkelt tien tot veertig procent van de patiënten ouder dan 65 jaar een delier. Het probleem daarbij is dat een delier vaak niet wordt herkend of onjuist wordt gediagnosticeerd. Zorgverleners denken soms dat de acute verwardheid die een delier kenmerkt bij het ouder worden hoort of een gevolg is van de narcose tijdens de operatie.

Ongeveer de helft van de mensen die een delier hebben doorgemaakt, kan het zich goed herinneren. Bij degenen die er niets meer van weten, zijn het meestal de mantelzorgers op wie het een diepe indruk heeft gemaakt. Een delier dat niet wordt herkend, kan flinke gevolgen hebben. Zo kunnen er meer complicaties ontstaan, met een langer verblijf in het ziekenhuis als resultaat. Ook is er na het doormaken van een delier een grotere kans op overlijden en op blijvend cognitief verlies en lichamelijke achteruitgang.

Delier herkennen

Een delier kun je herkennen aan plotselinge verwardheid of geheugenproblemen en/of verandering van gedrag. Verminderde aandacht is een symptoom dat bijna altijd aanwezig is bij een delier. Een uiting hiervan is bijvoorbeeld dat iemand halverwege een zin ophoudt met praten doordat hij door iets is afgeleid en vervolgens de draad van het gesprek niet meer kan oppakken. Of dat iemand in slaap zakt terwijl je met elkaar aan het praten bent. Ook opvallend bij een delier zijn de hallucinaties – bij mensen die deze normaal nooit hebben. Denk aan beestjes door de kamer zien lopen of vlinders zien vliegen of allemaal mensen naast het bed zien staan. Kenmerkend voor een delier is dat de symptomen wisselend aanwezig kunnen zijn. De verschijnselen ontstaan doordat de neurotransmitters die voor de communicatie in de hersenen zorgen, verstoord raken. Dit proces wordt ook wel eens omschreven als ‘kortsluiting in de hersenen’.

Om een delier vroegtijdig te herkennen zijn er een aantal voortekenen (prodromale verschijnselen) waarop je kunt letten. Bijvoorbeeld omkeren van het dag/nachtritme. Verder kan iemand ’s nachts dromen hebben die zo levendig zijn dat hij bij het ontwaken het gevoel heeft in een film te hebben meegespeeld. Ook (innerlijke) onrust, niet stil kunnen zitten en dwangmatig bewegen met handen of benen kunnen een voorteken zijn van een delier. Verder kunnen er momenten van desoriëntatie zijn, die er eerder niet waren. Deze verschijnselen komen met name in de nacht voor.

Lichamelijke oorzaak

Een delier ontstaat meestal door een lichamelijke oorzaak. Om die vast te stellen wordt er lichamelijk onderzoek gedaan en worden de laboratoriumuitslagen nogmaals goed bekeken. Bij veranderd gedrag is het belangrijk om te weten wanneer de verandering zich heeft voorgedaan. Hierbij kan informatie van zorgverleners en familieleden van groot belang zijn. Mogelijke oorzaken van een delier zijn:

In geval van een delier moet allereerst de lichamelijke oorzaak adequaat worden aangepakt. De psychische symptomen van het delier behandelen we bij voorkeur met niet-medicamenteuze interventies, zoals het betrekken van de familie bij de zorg. Of door hulp te bieden bij de oriëntatie met een kalender, een klok en foto’s. Als iemand erg veel hinder heeft van hallucinaties, angst en onrust kan hiervoor medicatie worden voorgeschreven.

Hyperactief delier en hypoactief delier