Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Schermgebruik en slaap: wat moet de huisarts weten?

fediverbeek

Schermgebruik in de avonduren heeft invloed op de slaapkwaliteit, vooral bij jongeren. Wat betekent dit voor de huisarts? Lees hier over de effecten van blauw licht en de rol van de huisarts bij advies en behandeling.

Invloed van schermgebruik op de slaap

Veel Nederlanders, met name adolescenten en volwassenen, gebruiken in de avond digitale apparaten zoals smartphones, tablets en laptops. Onderzoek wijst uit dat langdurig schermgebruik in de avond slaapklachten kan veroorzaken, wat gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Huisartsen kunnen een belangrijke rol spelen in de bewustwording en begeleiding van patiënten met slaapproblemen als gevolg van schermgebruik.

 

Onderzoek naar schermgebruik en slaap

Uit onderzoek van het RIVM, in samenwerking met het Amsterdam Medisch Centrum, het Nederlands Herseninstituut en Lifelines, blijkt dat kinderen en adolescenten die dagelijks of langdurig schermen gebruiken tot 40 minuten korter slapen dan leeftijdsgenoten die minder tijd achter een scherm doorbrengen.

De belangrijkste bevindingen:

  • 22% van de kinderen (8-13 jaar) gebruikt dagelijks een scherm in de avond.
  • Bij adolescenten (13-18 jaar) ligt dit percentage op 83%.
  • Jongeren die schermen gebruiken in het uur voor het slapengaan, ervaren vaker slaapproblemen zoals moeite met inslapen, kortere slaapduur en nachtelijk wakker worden.
  • Overdag kunnen deze jongeren symptomen van slaaptekort vertonen, zoals vermoeidheid en concentratieproblemen.
  • Slaapproblemen kunnen verergeren door bijkomende factoren zoals stress en sociaal mediagebruik.

Een experiment onder adolescenten toonde aan dat klachten afnamen wanneer zij een week lang geen schermen gebruikten of tijdens schermgebruik een oranje bril droegen die blauw licht filtert.

 

Smartphonegebruik en slaapverstoring

Volgens een studie van Android-gebruikers door Dscout raakt de gemiddelde smartphone-gebruiker zijn of haar telefoon 2617 keer per dag aan. Zware gebruikers interacteren meer dan 5400 keer per dag met hun telefoon. Apple-gegevens tonen aan dat iPhone-gebruikers hun telefoon gemiddeld 80 keer per dag ontgrendelen, wat neerkomt op 5 keer per wakker uur. Dit illustreert hoe groot de blootstelling aan schermen is en waarom bewustwording rondom slaapverstoring belangrijk is.

 

Relevantie voor de huisarts

Huisartsen kunnen in consulten regelmatig te maken krijgen met patiënten die slaapproblemen ervaren door schermgebruik. Een gerichte anamnese is belangrijk om vast te stellen of schermgebruik bijdraagt aan de klachten. Hierbij kunnen de volgende vragen helpen:

  • Hoe lang gebruikt de patiënt schermen in de avond?
  • Gebruikt de patiënt schermen in bed?
  • Zijn er symptomen van slaaptekort overdag, zoals vermoeidheid of concentratieproblemen?
  • Zijn er bijkomende factoren zoals stress, angst of FOMO (Fear of Missing Out)?

 

De huisarts kan adviseren over:

  • Leefstijlinterventies: Het verminderen van schermgebruik in de avond en het stimuleren van een vast slaapritme.
  • Technologische aanpassingen: Het gebruik van blauwlichtfilters op apparaten en eventueel speciale brillen die blauw licht blokkeren.
  • Gedragstherapeutische ondersteuning: Bij chronische slaapproblemen kan doorverwijzing naar een slaapcoach of psycholoog zinvol zijn.
  • Overweging van medicatie: Melatonine wordt soms voorgeschreven, maar de effectiviteit is beperkt en dient zorgvuldig te worden overwogen.

De impact van blauw licht op stemming en gezondheid

Volgens de American Psychiatric Association kunnen verschillende stemmingsstoornissen worden gekenmerkt door slaap- en circadiane ritmeverstoring of worden bespoedigd door een onregelmatige lichtcyclus. Slaapverstoring is een diagnostisch criterium bij onder andere:

  • Depressie
  • Bipolaire stoornis
  • Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
  • Gegeneraliseerde angststoornis

 

Circadiane ontregeling speelt een rol in meerdere lichaamsfuncties die invloed hebben op de stemming. Uit onderzoek van Lambert et al. blijkt dat wijdverbreide nachtelijke blootstelling aan licht een mogelijke factor is in de toename van stemmingsstoornissen in stedelijke gebieden.

Een studie uit 2017 bracht circadiane verstoring in verband met een verminderd vermogen om DNA-schade te herstellen, wat het risico op kanker verhoogt. Volgens Dr. Parveen Bhatti kan slaaptekort leiden tot een ophoping van oxidatieve schade, wat op lange termijn bijdraagt aan een verhoogd risico op kanker, vergelijkbaar met wat wordt waargenomen bij ploegenarbeiders.

Een andere studie suggereert dat blootstelling aan blauw licht ’s nachts insulineresistentie en diabetes kan beïnvloeden. Dr. Martin Moore-Ede, voormalig Harvard-professor, stelt dat het gebruik van blauwig ledlicht ’s nachts de negatieve metabole effecten kan verminderen in vergelijking met conventionele ledverlichting.

Schermgebruik en werkplekken

Niet alleen thuis, maar ook op het werk worden mensen blootgesteld aan grote hoeveelheden blauw licht. Kantoormedewerkers staren een groot deel van de dag naar schermen en werken in fel verlichte ruimtes met veel blauw licht. Daarnaast krijgen werknemers in onderzoekslaboratoria, automobielfabrieken, bouwplaatsen en energiecentrales vaak blootstelling aan diverse bronnen van kunstlicht met een hoog blauwlichtgehalte. Dit kan bijdragen aan slaapproblemen en andere gezondheidsklachten.

Een onderzoek van de University of Toronto vergeleek melatoninegehaltes bij mensen die blootgesteld waren aan helder licht terwijl ze een blauwlichtblokkerende bril droegen, met mensen die in dimlicht zonder bril verbleven. Beide groepen vertoonden gelijke melatonineniveaus, wat de hypothese ondersteunt dat blauw licht een sterke slaaponderdrukker is en dat blauwlichtblokkerende brillen mogelijk kunnen helpen.

Mogelijke adviezen voor patiënten

Huisartsen kunnen de volgende adviezen geven aan patiënten met slaapproblemen gerelateerd aan schermgebruik:

  • Vermijd schermgebruik in het uur voor het slapengaan. Dit helpt het lichaam om de melatonineproductie niet te verstoren.
  • Gebruik blauwlichtfilters op apparaten. Veel moderne smartphones en computers hebben een ingebouwde optie om blauw licht te verminderen.
  • Stimuleer een rustgevende avondroutine. Het lezen van een boek of luisteren naar rustige muziek kan helpen om te ontspannen.
  • Zorg voor voldoende blootstelling aan natuurlijk daglicht. Dit helpt om het natuurlijke slaap-waakritme te behouden.
  • Overweeg cognitieve gedragsinterventies bij ernstige slaapproblemen.

Veelgestelde vragen

1. Hoe kan een huisarts bepalen of schermgebruik de oorzaak is van slaapproblemen?

Een gerichte anamnese is essentieel. Vraag naar schermgebruikspatronen, bedtijden en symptomen van slaaptekort overdag. Ook kan een slaapanamnese helpen om andere oorzaken uit te sluiten.

2. Is het zinvol om blauwlichtfilters of speciale brillen aan te raden?

Hoewel er nog geen sluitend bewijs is dat blauwlichtfilters slaapklachten volledig verhelpen, kunnen ze bijdragen aan een verminderde blootstelling aan blauw licht. Dit kan nuttig zijn voor patiënten die moeite hebben om schermgebruik in de avond te verminderen.

3. Wanneer is doorverwijzing naar een specialist nodig?

Als leefstijladviezen geen verbetering opleveren en er sprake is van aanhoudende slapeloosheid of bijkomende problematiek zoals angststoornissen of depressie, kan een verwijzing naar een somnoloog, slaapcoach of psycholoog worden overwogen.