In Nederland leven naar schatting 1,4 miljoen mensen met prediabetes. Dit voorstadium van diabetes type 2 betekent dat hun bloedsuikerspiegel verhoogd is, maar nog niet voldoet aan de criteria voor diabetes. Zonder interventie ontwikkelt een aanzienlijk deel van deze groep binnen enkele jaren diabetes type 2. Dit artikel bespreekt wat prediabetes is, de risico’s, en de mogelijke rol van leefstijlveranderingen voor preventie.
Wat is prediabetes?
Prediabetes wordt gekenmerkt door verhoogde bloedsuikerwaarden die echter nog niet hoog genoeg zijn om als diabetes te worden gediagnosticeerd. Een gestoord nuchtere glucose (6,1 tot 6,9 mmol/L) of een gestoorde glucosetolerantie (bloedsuikers tussen 7,8 en 11 mmol/L na het eten) zijn hierbij typische kenmerken. Belangrijke risicofactoren zijn:
- Overgewicht, vooral buikvet.
- Ongezonde voeding en weinig beweging.
- Erfelijke aanleg en leeftijd boven de 45 jaar.
- Roken en verhoogde bloeddruk.
Prediabetes verloopt meestal zonder duidelijke symptomen, waardoor het risico vaak onopgemerkt blijft. Huisartsen kunnen bijdragen aan vroegtijdige opsporing door patiënten met risicofactoren regelmatig te controleren. Het Diabetes Fonds heeft ook een risicotest ontwikkeld om het risico op diabetes in kaart te brengen.
Gevaren van prediabetes
Hoewel er geen directe klachten zijn, is het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 verhoogd. Bij mensen met prediabetes kunnen al veranderingen optreden in de bloedvaten van nieren en ogen, wat leidt tot verhoogde kans op schade. Mensen met prediabetes hebben 9 keer meer kans op diabetes type 2 dan mensen zonder prediabetes. Ongeveer 14% van de mensen met prediabetes ontwikkelt binnen acht jaar diabetes type 2. Zonder behandeling verhoogt dit het risico op complicaties zoals:
- Cardiovasculaire aandoeningen (bv. hartaanval of beroerte).
- Oogproblemen en nierschade.
- Verhoogde kans op kanker, vooral in het spijsverteringsstelsel en borstkanker.
Vroegtijdige opsporing en diagnostiek
Diagnose van prediabetes kan worden gesteld door de nuchtere glucosewaarde en het HbA1c te meten. Huisartsen worden geadviseerd om mensen met overgewicht, hypertensie of diabetes in de familie regelmatig te screenen. Onderzoeken laten zien dat prediabetes bij een aanzienlijk deel (34% tot 42%) na verloop van tijd kan terugkeren naar normale glucosewaarden. Toch loopt een groot aantal risico op diabetes, wat het belang van preventieve maatregelen benadrukt.
Behandelopties en leefstijlveranderingen
Medicatie zoals DPP-4-remmers en GLP-1-analogen hebben in onderzoeken geen significante voordelen laten zien in het uitstellen van diabetes type 2 of het voorkomen van cardiovasculaire complicaties. Daarom blijft leefstijlinterventie de aanbevolen behandeling. De NHG-Standaard adviseert dat leefstijlveranderingen zoals gewichtsverlies, gezonde voeding en regelmatig bewegen effectiever zijn dan medicatie voor mensen met prediabetes. Essentiële aanpassingen zijn:
- Gezonde voeding: Minder verzadigde vetten en suikers, en meer vezels uit groenten, fruit en volkoren producten.
- Regelmatig bewegen: Aanbevolen wordt ten minste 150 minuten matig intensieve activiteit per week.
- Roken stoppen: Dit vermindert het risico op zowel diabetes als hart- en vaatziekten.
- Vermindering van alcoholinname: Overmatig drinken kan de bloedsuikerspiegel verhogen en het risico op diabetes vergroten.
1 op 7 kinderen met obesitas heeft prediabetes
Steeds vaker zien huisartsen en kinderartsen dat ook jongeren een verhoogd risico lopen op diabetes type 2, vaak door overgewicht en een ongezonde leefstijl. Dit kan op jonge leeftijd al leiden tot complicaties zoals nierschade en problemen met het gezichtsvermogen. Vroege interventie en leefstijlcoaching zijn essentieel om verdere gezondheidsproblemen te voorkomen.
Speciale aandacht voor kinderen en jongeren
Het aantal jongeren met diabetes type 2 neemt snel toe, een ontwikkeling die nauw samenhangt met de groei van obesitas onder kinderen. In Nederland kampen meer dan 100.000 kinderen met ernstig overgewicht. Vijf jaar geleden zagen kinderartsen nauwelijks jongeren met type-2-diabetes, maar tegenwoordig komen tientallen nieuwe gevallen per jaar voor. Naar schatting hebben daarnaast 1.400 kinderen in Nederland al prediabetes: hun bloedsuikerspiegel is verstoord, maar nog niet hoog genoeg voor een diabetesdiagnose.
Veelgestelde vragen
1. Hoe kan ik prediabetes vroegtijdig opsporen bij mijn patiënten?
Prediabetes kan worden opgespoord door regelmatig de bloedglucosewaarden van patiënten met risicofactoren te controleren. Vooral patiënten met overgewicht, een ongezonde leefstijl, of een familiegeschiedenis van diabetes hebben baat bij periodieke screening.
2. Is medicatie effectief om diabetes type 2 te voorkomen bij prediabetes?
Onderzoek heeft aangetoond dat medicatie zoals DPP-4-remmers en GLP-1-analogen niet effectiever zijn dan een placebo om diabetes type 2 te voorkomen of cardiovasculaire complicaties te reduceren bij mensen met prediabetes. Leefstijlveranderingen blijven de eerste keuze voor preventie.
3. Hoe vaak moeten patiënten met prediabetes worden gecontroleerd?
Voor mensen met prediabetes wordt een jaarlijkse controle van de bloedsuikerwaarden aanbevolen. Afhankelijk van de risicofactoren kan deze frequentie hoger zijn, bijvoorbeeld bij mensen met verhoogde bloeddruk of erfelijke aanleg voor diabetes.
