Prevalentie van seksueel geweld en presentatie aan de huisarts

Definities

Seksueel misbruik staat voor uiteenlopende vormen van seksueel getinte, ongewenste handelingen. Aanranding, verkrachting, incest, genitale verminking en gedwongen prostitutie vallen eronder, maar ook subtielere vormen zoals verbale seksuele chantage of intimidatie.¹

Er is sprake van seksueel geweld als iemand is gedwongen tot seksuele handelingen en/of ervaring heeft met manuele, orale, vaginale of anale seks tegen de wil. Er is sprake van seksuele grensoverschrijding als iemand is gedwongen tot seksuele handelingen en/of ervaring heeft met zoenen, aanraking, manuele, orale, vaginale of anale seks tegen de wil. Seksuele overschrijding omvat dus een breder repertoire. Seksuele intimidatie op de werkplek is enige vorm van verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd (definitie Arbowet).

Voorkomen in de populatie

Voor alle seksuele handelingen die tegen de wil plaatsvinden, geldt dat meer vrouwen dan mannen dit meemaken. Er zijn geen verschillen wat betreft etnische achtergrond.² Voor vrouwen zijn er wel verschillen naar religieuze achtergrond en opleidingsniveau. Niet-gelovige vrouwen zijn vaker slachtoffer van een vorm van grensoverschrijding dan gelovige vrouwen. Vooral vrouwen met een islamitisch geloof worden er minder vaak mee geconfronteerd. Hoogopgeleide vrouwen maken vaker grensoverschrijdend gedrag mee vergeleken met laagopgeleide vrouwen. In Nederland heeft 22% van de vrouwen en 6% van de mannen manuele, orale, vaginale of anale seks tegen de wil meegemaakt en/of was gedwongen om seksuele dingen te doen die ze niet wilden.² Als zoenen en seksueel aanraken tegen de wil meegeteld worden, is dit percentage nog veel hoger; namelijk 53% van de vrouwen en 19% van de mannen. In de leeftijdsgroep 12-25 jaar heeft 31% van de vrouwen en 11% van de mannen ooit seksueel geweld meegemaakt, een percentage dat bij meisjes onder de 12 jaar 5% is en 2% bij de jongens. Eén op de 8 vrouwen en 1 op de 20 mannen heeft ooit in het leven geslachtsgemeenschap tegen de wil moeten ondergaan. Een specifieke vorm van grensoverschrijdend gedrag zoals sexting, vindt in toenemende mate plaats door e-mail, sms of social media.

De prevalentie van seksueel geweld stijgt nauwelijks met de leeftijd.² Hiervoor zijn verschillende verklaringen te geven. Vrouwen tussen de 18 en 24 worden het vaakst slachtoffer en op oudere leeftijd zouden er nauwelijks negatieve ervaringen bij komen.³ Verder kan het zijn dat de prevalentie van seksueel geweld 50 jaar geleden lager lag. Het zou ook kunnen dat oudere vrouwen seks tegen de wil binnen hun relatie vaker beschouwen als huwelijkse plicht. Daarnaast kan er sprake zijn van recall bias: minder ingrijpende ervaringen worden vergeten omdat de vrouwen over een langere periode moeten terugdenken. Ten slotte kan het zo zijn dat vrouwen die misbruikt zijn, gezien de comorbiditeit eerder overlijden dan vrouwen die niet misbruikt zijn en daardoor ondervertegenwoordigd worden in de uiteindelijke prevalentiecijfers.

Dader is vaak een bekende

In 70 tot 80% van de gevallen is de dader van seksueel grensoverschrijdend gedrag een bekende. Er zijn veel verschillende manieren om een slachtoffer onder druk te zetten.² De meeste slachtoffers zijn door de ander met woorden onder druk gezet. Voor vrouwen was dat bijna in de helft van de gevallen zo. Geweld wordt bij 1 op de 4 vrouwen en 1 op de 7 mannen gebruikt. Eén op de 5 vrouwen zegt dat er misbruik van haar werd gemaakt toen ze alcohol of drugs had gebruikt. Rond een kwart van zowel vrouwen als mannen noemt een andere vorm van pressie bijvoorbeeld blijven aandringen, blijven doorgaan, chanteren of medelijden opwekken. Van de slachtoffers van seksueel geweld, maakt 24% van de mannen en 45% van de vrouwen later nogmaals geweld door.²

Bijlage 1. Factsheet seksueel geweld algemeen.

Bijlage 2. Factsheet seksueel geweld bij mannen.