Niet-kleincellige longkanker is de meest voorkomende vorm van longkanker. In 80% van de gevallen is de tumor op het moment van diagnose al ongevoelig voor bestaande behandelingen, waaronder vormen van immuuntherapie. De behandelopties voor deze mensen zijn dus zeer beperkt. Het onderzoeksteam onder leiding van Sjoerd van der Burg en Joachim Aerts, longarts in het Erasmus MC, hoopt daar met een innovatieve aanpak op basis van een therapeutisch vaccin verandering in te brengen. In het gestarte fase 1/2 klinisch onderzoek wordt bij 24 patiënten gekeken naar de veiligheid en verdraagbaarheid van het vaccin en de dosis die nodig is voor het opwekken van een goede afweerreactie, de eerste resultaten worden in 2023 verwacht.
Tumor onttrekt zich
Bij het innovatieve vaccin draait het allemaal om het activeren van het lichaamseigen immuunsysteem om longkanker te lijf te gaan. “Het immuunsysteem herkent normaal gesproken foutieve of lichaamsvreemde eiwitten die op het oppervlak van je cellen zitten”, vertelt onderzoeksleider Sjoerd van der Burg. “Op deze manier kan een tumorcel als zodanig worden herkend en opgeruimd door afweercellen. Een tumor omzeilt dit systeem helaas heel vaak, hierdoor onttrekt deze zich als het ware aan het zicht van het immuunsysteem.”
In 2006 werd al duidelijk dat op het oppervlak van deze ‘onzichtbare’ tumorcellen fragmenten van normale, lichaamseigen eiwitten terechtkomen. Wat voor fragmenten dat precies zijn was lang onduidelijk, maar recent onderzoek door Thorbald van Hall in de groep van Van der Burg bracht daar verandering in. “In 2018 publiceerden we nieuw onderzoek waarin we een aantal van deze fragmenten in kaart hadden gebracht. Bovendien bleek dat die fragmenten uitsluitend voorkomen op tumorcellen en niet op gezonde cellen. Tumorcellen zijn moleculair gezien dus nog altijd te onderscheiden van gezonde cellen. Met ons vaccin willen we ervoor zorgen dat het immuunsysteem dat onderscheid kan maken en daardoor alsnog een afweerreactie tegen de tumor op gang brengt.”
Impact voor patiënten
Gemiddeld genomen leeft 5 jaar na de diagnose nog 65% van alle mensen met kanker. Voor niet-kleincellige longkanker is dit slechts 20%. Nieuwe behandelopties zijn dus hard nodig. “Een belangrijke factor bij de lage overlevingskansen voor iemand met niet-kleincellige longkanker is het moment van diagnose. De ziekte sluimert vaak al lang voordat we de diagnose kunnen stellen”, vertelt oncoloog Joachim Aerts, longkankerspecialist in het Eramus MC. “Door die late diagnose is in veel gevallen de tumor al ongevoelig voor behandeling, mede doordat de kankercellen onherkenbaar worden voor het immuunsysteem. Het vaccin dat we nu gaan onderzoeken, zou dus voor een grote groep mensen uitkomst kunnen bieden.” Het moleculaire principe waar het vaccin zich op richt komt daarnaast ook vaak voor in andere vormen van kanker, waaronder in melanoom. De potentie van het vaccin is dus groot.
Vertaalslag
Voor Oncode markeert de start van dit onderzoek een belangrijke mijlpaal. Sinds de oprichting in 2018 richt het instituut zich op het financieren van fundamenteel kankeronderzoek en de vertaling van de resultaten daarvan naar praktische toepassingen voor patiënten. “Die vertaalslag is niet eenvoudig”, aldus Chris De Jonghe, valorisatiedirecteur van Oncode Institute. “Het is een vak apart en daarom hebben we bij Oncode een team specialisten bij elkaar gebracht die onze onderzoekers hierbij helpen.” Daarnaast biedt Oncode extra financieringsmogelijkheden om deze vertaalslag mogelijk te maken, zoals voor de vroege fases van klinisch onderzoek. Het vaccin wat nu getest gaat worden is een nieuw product waarvan de volledige ontwikkeling door Oncode en het LUMC is gefinancierd. “Het duurde slechts drie jaar om van de eerste publicatie van de onderzoeksresultaten tot de start van deze klinische studie te komen. Dat onderstreept de missie van Oncode om de translatie van fundamenteel onderzoek naar nieuwe behandelingen voor patiënten te versnellen. En natuurlijk hopen we vooral op positieve uitkomsten voor patiënten met longkanker” sluit de Jonghe af.
Bron: Persbericht Oncode Institude
Beeld: © thodonal / stock.adobe.com
