Congres Slaapstoornissen

In de dagelijkse praktijk worden zorgprofessionals regelmatig geconfronteerd met slaapproblemen en dat is niet zo gek. Twintig procent van de Nederlanders geeft aan slecht te slapen. Chronische slapeloosheid, slaapapneu en parasomnie zijn de meest voorkomende slaapstoornissen.

Soms komen patiënten zelf direct met een hulpvraag rondom hun slaapklacht, maar het komt vaak voor dat een andere, somatische of psychische klacht gepresenteerd wordt, waaraan een slaapprobleem ten grondslag ligt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan chronische vermoeidheid of hoofdpijn bij een onderliggende slapeloosheid of lusteloosheid en ongewild in slaap vallen bij slaapapneu.

Het is dan ook belangrijk dat de zorgprofessional tijdig signaleert of er slaapproblemen zijn en weet hoe deze behandeld kunnen worden.

In de nieuwe richtlijn voor de huisartsen (NHG richtlijn slaapproblemen) is er meer aandacht voor de niet-medicamenteuze behandeling van slaapproblemen en dit congres zal hier naadloos bij aansluiten.

De volgende onderwerpen komen aan bod:

• Slaapfysiologie
• Slaapapneu en slapeloosheid
• Parasomnie
• Niet-medicamenteuze behandeling van slapeloosheid
• Slaapproblemen bij verschillende levensfases en in relatie met psychiatrie

Op deze manier besteden we in de volle breedte aandacht aan slaapproblematiek met name in de eerste lijn.

Zorgprofessionals leren verschillende slaapstoornissen beter te herkennen en krijgen praktische tools waarmee ze de patiënten met slaapproblemen in de praktijk kunnen behandelen, waarbij de nadruk ligt op optimale zorg met zo min mogelijk medicijnen.

Chronische insomnie en obstructief slaapapneu (OSA) zijn veel voorkomende slaapstoornissen.  Een combinatie van insomnie en OSA (COMISA) lijkt tegenstrijdig, maar er is grote overlap in symptomen. COMISA komt vaker voor dan op basis van de prevalentie van onderliggende aandoeningen zou worden verwacht. Er is sprake van wederzijdse negatieve beïnvloeding. Het stellen van de juiste diagnose, het bepalen van de interactie tussen de beide aandoeningen en de behandeling is een uitdaging voor de behandelaar en de patiënt.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Kennis hebben van chronische insomnie en van obstructief slaapapneu: pathofysiologie, prevalentie, diagnose en behandeling.
• Vanuit de kennis over de individuele slaapstoornissen begrip hebben van de mogelijke bi-directionele relatie tussen OSA en insomnie.
• Kennis hebben van de diagnostiek en de behandelopties van COMISA

De term “parasomnie” omvat een breed scala aan stoornissen, gekenmerkt door ongewenste gebeurtenissen of ervaringen ín de slaap, bij de overgang van waak naar slaap of juist bij het wakker worden. Het parasomnie-palet omvat niet alleen ‘simpele’ bewegingen, maar ook complex gedrag, naast percepties, ervaringen en emoties.

Op de kinderleeftijd komen een aantal parasomnieën zoals slaapwandelen en pavor nocturnus frequent voor en kunnen – binnen zekere grenzen – als een normaal fenomeen worden beschouwd. Parasomnieën presenteren zich minder vaak op volwassen leeftijd, en uiten ze zich dan vaak ook anders.

Parasomnieën  vormen een spectrum waarvan ook normale fenomenen deel uitmaken. Een belangrijk deel van de bevolking ervaart bijvoorbeeld sporadisch eens slaapverlamming, en praten in de slaap is normaal. Parasomnieën dienen echter wel degelijk als stoornissen te worden beschouwd, wanneer ze leiden tot gevaarlijke situaties, verwondingen, slaapverstoring en negatieve psychosociale consequenties. Hierbij betreffen de negatieve effecten dikwijls ook de bedpartner. Incidenteel kunnen parasomnieën zelfs (medico)legale consequenties hebben.

REM Behavior Disorder (RBD) is een parasomnie vanuit de droomslaap en van specifieke relevantie. Dit omdat RBD -in tegenstelling tot wat oorspronkelijk werd aangenomen- niet idiopathisch is, maar een  sterke associatie heeft met neurodegeneratieve aandoeningen, met name synucleinopathieën zoals de ziekte van Parkinson. Het wordt steeds duidelijker dat RBD in de meerderheid van de gevallen een voorloper is van een dergelijke aandoening.

In deze lezing komen de verschillende vormen van parasomnie aan bod, met aandacht voor de fenomenologie en herkenning, reden voor doorverwijzing naar ter zake kundige slaapcentra, en de diagnostische en therapeutische opties aldaar.

Sebastiaan Overeem is arts-somnoloog bij het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe. Klinisch heeft hij specifieke interesse in neurologische slaapstoornissen, waaronder narcolepsie en parasomnieën. Hij is tevens hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven, waar zijn onderzoeksgroep werkt aan nieuwe technologie voor slaapdiagnostiek.

Deze presentatie is gericht op diagnostiek en behandeling slaapstoornissen bij vrouwen in de overgang. Veertig tot zestig procent van de vrouwen in de overgang rapporteert slaapproblemen tijdens de menopauze, die slechts deels een gevolg zijn van hormonale veranderingen. De behandeling van vrouwen met slaapproblemen in de menopauze vraagt om behandeling op maat. Deze sessie geeft tips en tricks om deze specifieke groep te behandelen.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Kennis over de verschillende soorten slaapstoornissen bij vrouwen in de overgang
• Oorzaken van verschillende soorten slaapstoornissen bij vrouwen in de overgang
• Tips en tricks voor behandeling van deze slaapstoornissen

Van de geboorte tot en met de puberteit is de slaap volop in ontwikkeling. Ook is slaap heel divers op verschillende leeftijden, van peuters die alleen in aanwezigheid van ouders willen slapen tot pubers die tot diep in de nacht wakker zijn. In deze presentatie gaan we in op het verschil tussen niet willen en niet kunnen slapen op de kinder- en adolescente leeftijd, de invloed van co-morbiditeit zoals ADHD en autisme en hoe deze te behandelen zijn binnen het netwerk van professionals in de eerste lijn.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• De normale ontwikkeling van slaap bij kinderen en jongeren
• Oorzaken van slaapproblemen bij kinderen jongeren
• Mogelijkheden qua behandeling van slaapproblemen bij kinderen en jongeren binnen het netwerk van de eerste lijn

Deze lezing gaat over het verband tussen slaapproblemen en psychiatrische stoornissen. Slaapstoornissen komen zeer veel voor bij mensen met psychische problemen. Slapeloosheid is het meest prevalent maar ook onder andere slaapapneu, parasomnia’s en een verschoven slaap-waakritme komen veel voor. Slaapproblemen veroorzaken niet alleen extra lijden, ze houden ook mede de psychische problematiek in stand. Kortom, alle reden om de slaap goed in kaart te brengen en slaapproblemen te behandelen.

Wat heeft u geleerd na deze lezing:

• Het verband tussen slaapproblemen en psychiatrische stoornissen
• Welke slaapstoornissen vaak voorkomen bij diverse psychiatrische problematiek
• Handvaten voor behandeling en verwijzing

Het doel van deze lezing is dat deelnemers leren hoe slaap verandert gedurende de levensloop. Men leert chronische insomnia stoornis te diagnosticeren met een slaapanamnese, slaapdagboek waarin de subjectieve slaap over meerdere dagen wordt geregistreerd en slaapevaluatie lijst. Slaapbehandeling zonder pillen (cognitieve gedragstherapie voor insomnie, cgt-i) wordt besproken. Dit omvat psycho educatie over slaap, verbeteren van slaapkwaliteit met stimulus controle en slaaprestrictie, werken aan ontspanning en balans en omgaan met piekeren.

Wat heeft men geleerd na het bijwonen van deze sessie?

• Normale veranderingen in slaap gedurende de levensloop.
• Diagnostiek van chronische insomnie stoornis.
• Slaapbehandeling zonder pillen (cognitieve gedragstherapie voor insomnie, cgt-i)